Çocuk Hakları

Çocukların hakları olduğunu bilmeyen yoktur. Her çocuk, temel haklarla dünyaya gelir. Bu haklar etnik kökenleri ne olursa olsun tüm çocuklar içindir. Bunları muhtemelen biliyorsunuz veya duymuşsunuzdur. Ancak bu çocuk haklarından 10 tanesini sayabilir misiniz diye sorduğumuzda muhtemelen üç veya dördüncüden sonra herkes duruyor. Biz yetişkinler çocuk haklarını bilmeden hakların gerektirdiği sorumlulukları ne kadar üstleniyoruz? Kaçımız hakların ve sorumluluklarının bilincinde davranıyor? Bu sorulara cevap ararken bir yandan da çocuk haklarının bazılarını hatırlayalım.

Birleşmiş Milletler tarafından Çocuk Hakları Sözleşmesi ile çocukların da yetişkinler gibi haklara sahip olması garanti altına alınmıştır. Türkiye Çocuk Hakları Sözleşmesi’ni 1990’da Çocuklar için Dünya Zirvesi’nde imzalamıştır. Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin temel amacı, çocukları korumak ve çocuk haklarının dünya çapında yaygınlaşmasını sağlamaktır.

Çocuk Hakları Nelerdir?

Çocuk haklarının dört temel ilkesi vardır.

1. Ayrım gözetmeme
2. Çocuğun yüksek yararı
3. Yaşama ve gelişme hakkı
4. Katılım hakkı

Bu dört temel hak, Çocuk Haklarına Dair Sözleşme anlaşmasının temellerini oluşturur.

1. Çocuk Hakları, bütün çocuklar içindir. Doğdukları yer, konuştukları dil ne olursa olsun fark etmez. Büyüklerinin inançları ya da görüşleri nedeniyle hiçbir çocuğa ayrım yapılmaz. Her çocuğun sağlıklı bir aile yaşamı hakkı vardır.
2. Her çocuğun iyi yetiştirilme ve topluma katkı sağlayan birer birey olma hakkı vardır. Çocukların kişilikleri ilk yıllarında şekillenir, bu yüzden onların değerlerini bilerek yetiştirilmeleri çok önemlidir.
3. Her çocuğun temel ihtiyaçlara hakkı vardır. Bu temel haklar şunlardır: uygun sağlık hizmeti, barınma, yeterli giyim ve iyi beslenme.
4. Her çocuğun eğitim hakkı vardır.
5. Her çocuğun oyun oynama ve çocukluğunu yaşama hakkı vardır.
6. Her çocuğun tehlikeden korunma hakkı vardır. Bu onların fiziksel ve zihinsel sağlıklarını kapsar. Çocukları istismar vb. durumlardan korumalıyız.
7. Her çocuk, ebeveyni veya vasisi olmadığında bakılma hakkına sahiptir. Ebeveynlerden birinin olmaması durumunda, bu yokluğun giderilmesi için çocukların devlet tarafından bakılma
8. Her çocuğun özgürlük ve barış hakkı vardır.

Yukarıda çocukların haklarından bir kısmını görüyoruz. Çocuk haklarının tümünü görmek için buraya bakabilirsiniz. Çocuk hakları bağlamında iki önemli konu bulunmaktadır. Aile ve eğitim kurumlarının çocuk hakları ile ilgili bilgili olması ve bu hakları çocuklara hem öğretmek hem de bu hakları eyleme dönüştürmede yardımcı olmasıdır. Çocukların da herkes gibi yerine getirmesi gereken sorumlulukları bulunmaktadır. Böylece çocuklara hakların getirdiği sorumlulukların da olduğu öğretilmiş olacaktır.

Özellikle pandemi döneminde çocuk hakları neredeyse hiç aklımıza gelmedi. BM Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin temel ilkelerinden biri olan ‘çocukların kendilerini ilgilendiren her karar ile ilgili görüşlerini ifade etme ve karar alma süreçlerine anlamlı katılım hakları’ çok açıktı.

Salgın Döneminde Bu Kararlara Katılamayan Çocuklar İçin Şimdi Ebeveynler Olarak Neler Yapılabilir?

• Öncelikle kendi haklarınızı ve çocuk haklarını çok iyi bilmelisiniz. Ve bu hakları çocuklarınıza öğretmelisiniz.
• Çocukları dinleyip onların da seslerini duyurabilecekleri alanlar yaratmalısınız.
• Çocukların oyun ihtiyaçlarının farkında olup oyun, kültür ve spor alanlarında çocukların da fikirlerini alarak aktif olmasını sağlayabilirsiniz.
• Çocukların yaşlarına uygun olmayan herhangi bir eylem gördüğünüzde, çocuğa yönelik her türlü istismar ve ihmale karşı sesinizi yükseltmelisiniz. İstismar ve ihmal durumları ile ilgili herhangi bir şüphe duymanız halinde yetkililere bildirmelisiniz.
• Pandemi gibi bir afet ve kriz durumlarında ve sonrasında çocukların duygularını, kaygılarını ve düşünceleri konuşabilecekleri alanlar yaratabilirsiniz.

Hak ve sorumluluklarının temelini ailede öğrenen çocuklar toplumsal ve akademik hayata uyum sağlamada çok daha rahat edeceklerdir.