Çocuğumuzun Gelişimini Desteklemek İçin Yapılması Gerekenler

Çocuk duyuları ile aldığı bilgileri toplar, öğrenir ve öğrendiği bilgileri yaşamında kullanmaya başlar.

• Oyun oynamak ve oyunla öğrenmek ister.

• Merak eder, keşfetmek, risk almak ister.

• Ürün ortaya koymak ve başarmak ister.

• Sosyal olmak ister.

• Eğlenmek ister.

• Kısıtlanmaktan hoşlanmaz.

Bu nedenlerle çocuğun genel gelişiminin izlenmesi için birkaç özelliğe dikkat etmek gerekmektedir;

• Motor hareket gelişimi (kaba ve ince beceri)

• Bilişsel gelişim

• Sosyal-duygusal gelişim

• Bedenin iç sisteminin gelişimi

Başarılı ve mutlu bir birey için ölçekler koymak gerekirse;

• Yaşama kalitesi

• Yaşama keyfi

• Estetik yaşam başlıkları ile özetleyebiliriz.

Her toplum veya küçük grupların kendi içlerinde kabul ettiği değerlere göre bu özellikler farklılaşır. Bu değerler toplumun hiç esnek olmaması durumunda özellikle üstün yetenekli hatta bazen hafif zihinsel engelli olan bireylerde de çatışmalar başlatabilir. Bu çatışmalar bireyin ruhsal durumuna göre dışa vurum oluşturur. İletişimin günümüzdeki gibi hızlı olmadığı dönemlerde yetenekli kişiler geç farkediliyordu ve bazı toplumlarda dışlanıyordu.

Bilime-bilgiye çok hızlı ulaşabiliyor olmak, yeteneklerin son 10- 15 yıldır daha erken farkedilebilmesini sağlıyor. Zira üstün yeteneklilerin ölçülebilirliği çok zor. O yetenekler ancak onları farkedebilecek yetenekte olan aileler, eğitimciler veya iletişim ağı içinde olan kişiler tarafından farkedilebilir ve değerlendirilebilir.

Her ülkede eğitimin içeriği ve kalitesi eğitimci ve ailelerin farkındalığının arttırılması sonucu gelişebiliyor.

Çocuğun yeteneklerini geliştirmek için neler yapılabilir?

Her çocuğun farklılığı doğumdan önce genetik potansiyel ile belirlenirken anne karnında ve doğumdan sonraki dönemde eğitim ile gelişmektedir.

Örneğin; Uygun yaşlarda piyano, gitar, tambur, ney, bateri vb. çalmak hatta beden sesini kullanmak, müzik aracılığı ile çok yönlü eğitimin başlangıcı olabilir. Bu eğitimi ince motor ve kaba motor hareket ile birleştirerek kişinin akademik ve sosyal becerileri arttırılabilir. Zira müzik aleti kullanarak, el becerileri ve kaba motor becerilerin gelişmesi ile beraber alın lobundaki dikkat, akıl yürütme, sosyal beceriler ile beyin eğitimini de başlatabiliriz. Ayrıca bu sürece şarkı söyleyerek de katılmak, beyin ve beyinciğin her alanda çalışmasını ve ilerleyen süreçte beynin ön lobunun daha az çalışarak otomatik beceriye doğru gelişmesini sağlayacaktır. Bu durum beynin birçok ağ sistemlerinin devreye girmesi ile bilişsel, duygusal, sosyal ( empati vb) becerilerinin de gelişmesini sağlar.

Yetenek IQ veya EQ ile ilgilenen ve bu alanlarda bilgili olan uzmanlar, erken yaşta yeteneklerin geliştirilmesi için uygun ortamlar oluşturabilirler. Yetenek gelişimi için uygun ortam oluşturulmasında en önemli faktörlerden biri de doğada gözlem deneyiminin ve doğa algısının gelişebileceği unsurların ortamda bulunmasıdır. Bunun yanında sosyal yetenek çok önemli bir etken olarak değerlendiriliyor olsa da toplum sınırlarını aşma potansiyeli olan bireylerde bu konuda esnek düşünmemiz gerekiyor.

Çocuğun Gelişiminde Çevresiyle İlişkileri

Gelişimde önemli bir konu olan alışılmışın dışında farklı davranışlar dikkati çekiyor olabilir. Çocuğun çevresi ile çatışması yani kaygının beyinde ve bedenin diğer yerlerinde yapacağı değişiklikler nedir? “Bu çocuk beni çıldırtmak üzere” diyorsanız acaba aile mi yetersiz kalıyor, eğitimci mi yetersiz kalıyor, kalıtsal nörogelişimsel sorunu mu var ( hiperaktivite-dürtüsellik-dikkat eksikliği, , hareket beceri sorunları vb.), çevresel psikolojik etkenler mi var, çocuk bulunduğu ortamı bilişsel yönden vb. aşmış olabilir mi ? Niye çıldırtıyor ? Kaygılanıyorsanız çocuk zaten kaygılı olduğu için kaygısı artar. Sonra ne olur?

Kaygıyı olumlu veya olumsuz olarak algılayan yer (amigdala) her iki beyin yarı küresinin iç tarafında küçük tırnağımız boyutunda sinir hücresi topluluklarıdır. Burası beyin kabuğundaki görme, işitme, konuşma, dokunma, yazma, okuma ve dikkat ile ilişkilidir. Bu küçük yer hormon salgılama görevi olan yine küçük ikinci bir bölgeyi de etkiler. Bu ikinci yer (Hipotalamus) etkilendiğinde kan basıncında artma veya düşme, nabız değişiklikleri yani kalp ritmi değişmesi, mide-bağırsak sisteminin çalışmasında değişmeler, idrar veya gaita kontrolü vb. oluşabilmektedir. Bunun yanı sıra bir diğer önemli hücre topluluğu olan ve kısa bellek alanını yani öğrenmeyi sağlayan yeri de olumlu veya olumsuz etkilemektedir(hipokampus). Bu durumlarda sözgelimi empatisi eksik olduğu düşünülen bireyde nedenlerinin araştırılması gerekmektedir.

Empati ile de ilgisi olan beyinde ayna nöronlar diye tanımlanan ağ sistemlerinin toplumun büyük çoğunluğunun beyinlerindeki düşünce ve davranış işleyişine uymasını beklemek çocuk ve ergenin bazen bilişsel gelişimine, bazen yeteneklerinin gelişmesine engel olabilir. Örnek olarak görsel sanatlar, edebiyat, müzik, teknoloji, ekonomi, siyasal tarihlerini inceleyebilirsiniz.

Çocuklarda hayal etme becerisine neler ket vurabilir ?

• Ezbere dayalı eğitim,

• Çocuğun sorgulayıcı yönünün kısıtlanmış olması,

• Yorum, problem çözmeye yönelik düşünme becerilerinin yeteri kadar desteklenmemiş olması,

• Doğadan uzak yaşamın yaygınlaşması,

• Özgüven eksikliği.

• Hayal kurmak gerekli midir?

• Hayal kurmak sadece “iyi gelişmiş beyinlerin” işi midir?

• Görme engelli, işitme engelli birisi nasıl hayal kurar?

Düşünelim!

Çocuğunuzun zihinsel gelişimi dışında fiziksel gelişimine etki eden yemek yeme alışkanlığıyla ilgili Uzman Klinik Psikolog Gülistan Tekin’in “Çocuklarda Yeme Problemleri İle Nasıl Başa Çıkılabilir” yazısını da okumanızı tavsiye ederiz.