Kakasını Tutan Çocuk İçin Ne Yapmalı?
Çocuklarda Kaka Tutma
Bazı çocuklar dışkısını yapmak yerine tutmayı alışkanlık haline getirebilir. Bu durum hem çocuğun hem de ailenin günlük hayatını olumsuz olarak etkilemektedir. Kakasını tuvalete yapmak istemeyen çocuğa ne yapmalı gibi pek çok sorunun yanıtını yazımızda bulabilirsiniz.
Çocuklarda Kaka Tutma Hangi Yaşlarda Görülür?
Çocuklarda kaka tutma genellikle tuvalet alışkanlığının kazanıldığı dönemde görülmektedir. Bu da 2 ile 4 yaş arasındaki döneme denk gelmektedir fakat bazen bebeklerde veya okul dönemindeki çocuklarda da görülmektedir.
Çocuklarda Kaka Tutmanın Nedenleri?
Çocukların kaka tutmasının birçok nedeni olabilir. Bu nedenler biyolojik ve psikolojik olarak ikiye ayrılmaktadır.
Çocuk Hastalıkları Uzmanı Neslihan Korkmaz biyolojik nedenleri açıkladı: “Kabızlığın biyolojik nedenlerin de en başta beslenme hataları gelmektedir. Bunu anal fissür, apse, doğumsal anal darlık gibi gastrointestinal sistem yapısal, hipotiroidi, hipokalsemi gibi endokrin, Sistemik Lupus gibi kolejen doku hastalıkları, Hirschsprung gibi gangliyon hücre anomalileri, spina bifida gibi nöral tüp defektleri, mental gerilik, beyin tümörü gibi nörolojik bozukluklar takip etmektedir.”
Tüm bu biyolojik nedenler bir doktor tarafından değerlendirilmiş olmasına rağmen fiziksel sağlıkla ilgili herhangi bir problem görülmeyen çocukların psikolojik nedenlerden dolayı kaka tuttukları düşünülmektedir. Psikolojik nedenlere bakıldığında, psikanalistler çocukların 1,5-3 yaş civarlarındayken kakalarını vücutlarıyla bağdaştırdıklarını ve var olma isteklerini, vücutlarının da bir parçası olarak gördükleri kakalarını tutarak gösterdiklerini açıklamıştır. Bu yolla çocukların varlığını ispatladıklarını göstermeye çalıştığı düşünülebilmektedir.
Genelde kötü bir tuvalet yapma deneyimi yaşadıktan sonra çocukların dışkısını yapmaktan çekindiği gözlemlenmektedir. Bu deneyimden sonraki zamanlarda da tuvaletini yaparken canının acıyacağını düşünen çocuk, dışkısını tutmaya başlar. Tutulan dışkıyla birlikte çocuğun canı gerçekten yanar ve acı vererek tuvaletini yapar. Çocuğun tuvaletini yaptığında “canım acıyacak” düşüncesi gerçekleşmiş olur. Böylelikle bu durum kısır döngü halini alır.
Çocuk Hastalıkları Uzmanı Neslihan Korkmaz’a göre “Böylelikle bu durum kısır döngü halini alır. Sert dışkı anal kanaldan geçerken yırtılma ve anüs çatlaklarına neden olur. Bunun verdiği ağrı ile çocuk, dışkılama hissi duyduğunda eksternal sfinkterini şiddetle sıkarak dışkının ilerlemesini ve ağrı hissini önlemeye çalışır. Tekrarlayan dışkı tutulmaları sonucu rektum anal kanala doğru genişler. Bu durumda kronik rektal gerilme, rektal duyarlılık kaybına, kritik volümün artmasına ve giderek normal dışkılama alışkanlığının kaybolmasına neden olur.”
Diğer psikoloji nedenler ise çocuğun yoğun stres altında olması, aile içi çatışmaların yaşanması ve tuvalet eğitiminin erken ya da yanlış şekilde verilmesi olabilir. Bazı çocuklar ise bir şeyleri kontrol etme ihtiyacını bu şekilde gösteriyor olabilir. Dışkı tutma problemlerinden biri de çocuğun tuvaletini yaparken kaygı ve korku hissetmesi olabilir. Klozetten ve sifon sesinden korktuğu için kakasını tutuyor olabilir. Ek olarak fiziksel veya cinsel istismara uğrayan bazı çocukların da dışkılarını tuttukları bilinmektedir. Bazı çocukların ise duyusal olarak dışkı yapmaktan hoşlanmadıkları için kakalarını tuttukları bilinmektedir.
Kakasını Tutan Çocuğa Nasıl Davranılmalı?
Ailelerin cevabını aradığı soru kakasını yapamayan çocuğa ne yapmalıdır. Ailelerin öncelikle bir doktora gitmesi ve sorunun tıbbi bir nedenden kaynaklanıp kaynaklanmadığını öğrenmesi gereklidir. Eğer nedeni biyolojik sağlıkla ilgili ise doktorun söylediği tedaviye uyulmalıdır.
Çocuk Hastalıkları Uzmanı Neslihan Korkmaz’a göre “Kabızlığın tıbbi olarak çözümlerinin en başında çocuğun bol sıvı alması, diyetine artık bırakan lifli yiyeceklerden zengin besinleri eklenmesi gelir. Anal fissür için ağrı kesici ve epitelize edici kremler verilir. Sıcak oturma banyosu ile kaslar gevşetilir. Buna rağmen rahatlamazsa probiyotik ve laksatifler kullanılır.”
Doktora gitmiş olmasına rağmen herhangi bir tıbbi neden görülmeyen çocuklar için sorunun psikolojik olduğu akla gelmektedir. Bunun için bir çocuk ve ergen psikolojisi veya psikiyatrisi alanında ihtisasa sahip bir uzmana gidilmelidir. Uzmanın detaylı değerlendirmesinden sonra çocuğun hangi nedenle dışkısını yapmak istemediği anlaşılmaktadır. Uzmanın aileye verdiği önerilere uyulmalıdır.
Kakasını yapamayan çocuğa ne yapılmalı sorusunun bir diğer cevabı da ailelerin ek olarak soruna neden olan problemi ortadan kaldırmaya veya etkisini en aza indirmeye çalışması çocuğa yardımcı olabilir. Aile aşırı kontrolcü ve mükemmeliyetçi ise bu tutumunu düzenlemeye çalışmalıdır. Çocuk bir iş için çabaladığında çabası övülmelidir ve takdir edilmelidir.
Çocuk stres altında olduğundan kakasını tutuyorsa çocukta stres yaratan faktör ortadan kaldırılmalıdır. Aile içerisinde veya başkalarının yanında çocuğun kakasını tuttuğu üzerine konuşulmamalıdır. Çocuğun tuvalet ihtiyacının olup olmadığı aile tarafından sıklıkla takip edilmemelidir. Yapması gerektiğini yapmadığının farkında olan çocuk, bu konunun üzerine konuşulduğunda daha çok stres ve baskı altında hissetmektedir. Bu konuşmalar ek olarak çocuğun özgüvenini zedeleyebilmektedir.
Klozetten veya sifon sesinden korkan çocuklar için küçük bir klozet almak veya yardımcı tutacaklardan faydalanmak ilk başlarda işe yarayabilir.
Ödül veya ceza ile çocuğun davranışı pekiştirilmeye çalışılmamalıdır.
*************
Uzmanlarımız ÇocukluDünya Yıllık Premium üyelerinden gelen soruları cevaplıyor. Hemen üye olun, sizin sorularınızı da cevaplayalım. Sadece eposta atmanız yeterli. Üye avantajlarını burada görebilirsiniz.
Kaka tutma şikayeti olan çocuklara yaklaşım nasıl olmalıdır?
Oğlum 39 aylık. Tuvalete eğitimine 15 gün önce başladık. Çisi ilk gün bıraktı, sıkıntı yaşamadık. Gece ve gündüz kaçırmaları yok denecek kadar az. Fakat kakayı ilk günden beri asla yapmak istemiyor. Bez kullanırken düzenli kakasını yapardı. 3-4 gün tutuyor, bu sırada çok rahatsız tabi ki. Sürekli karnım ağrıyor diye ağlıyor. 2-3 kere banyo esnasında küvete yaptı, birkaç kere küloduna bayağı kaçırdı. İki kere son anda ben götürdüm, tuvalete yaparak deneyimledi. “Neden yapmıyorsun?” diye sorduğumuzda “pis kokuyor, bezimi takın, ona yapacağım” diyor. Kaka için tuvalete bile götürmek imkânsız. Lazımlık, portatif klozet her şeyi denedim. Oyun kurdum, anlatmaya çalıştım. En başından kitaplar okumuştuk, zaten süreci kabullenmişti fakat kakayı şiddetle reddediyor. Ve sürekli gazı ve sancısı var. Ne yapabilirim?
Eğitim Danışmanı – Pedagog Prof. Dr. Norma Razon: Merhabalar, çocuğunuzun kakasını birkaç gün tutması beze yapmasından daha zararlı. Önemli olan çocuğun her gün kakasını yapması ve tutmaması. “Kakam var” dediğinde veya kakasının geldiğini hissettiğinizde bez bağlayın. Kakasını yaptıktan sonra kakayı klozete, kirli bezi de naylon poşete koyup çöpe atın. Kendisinede “Ben bez istemiyorum” diyene kadar her kakan geldiğin de bez bağlayacağım deyin ve yapın. Her gün beze kaka yapma alışkanlığını kazandırdıktan sonra kakasını bezine tuvalette yapar duruma geçersiniz.
Kakam pis kokuyor dediğinde de “Dün akşam pilav yoğurt yedin, vücudun ihtiyaç duyduğu besini kendisine sakladı, posasını (işe yaramayanı) dışarı atıyor” diye açıklama yaparsınız.
Her gün kakasını yapma (bezine de yapsa) alışkanlığı oturana kadar bez bırakma konusunu kapatın.
Kolay gelsin
* * * * * * * * * * * *
ÇocukluDünya Yıllık Premium üyeleri uzmanlarla organize ettiğimiz seminerlere katılarak sorularını sorabiliyor. Siz de bu seminerlere katılıp sorularınızı sorabilir ve diğer üyelerimizin deneyimlerinden faydalanabilirsiniz. Yaklaşan etkinliklerimizi ve eski seminerlerin video kayıtlarını websitemizdeki Seminerler kısmında görebilirsiniz. Aşağıda daha önce sorulan sorulardan bazılarını ve cevaplarını görebilirsiniz.
Çocuklarda tuvalet eğitiminde altına kaçırma
Oğlumuz 34 aylık. Geçen yaz çiş eğitimi verdik ve şükür çok iyi alıştı, söyledi bu zamana kadar. Ama bir aydır altına kaçırıyor, söylemiyor, ne yapmalıyız, bilemedim.
Eğitim Danışmanı – Pedagog Prof. Dr. Norma Razon:
Bir ay önce ne oldu da çocuk çişini söylemekten vazgeçti? Herhangi bir olumlu veya olumsuz tepkiyle mi karşılaştı, aşırı bir tezahürat mı yapıldı, çeşit kaçırdığında beklenen üzerinde olumsuz bir tepki mi aldı? Hani takip etmek lazım, çünkü birden bire böyle bir vazgeçmenin altında bir neden vardır muhtemelen, bazen gözünüzden kaçar daha denen de olsa. Nedensiz de olabilir şundan kaçınmak önemli. Hani sitem etmek, şikayet etmek, kızmak, azarlamak, ceza vermek, yani bu tür negatif tepkilerden kaçınmak lazım. Evet, oldu, kaçmış olabilir değil. Tamam, bana haber verdin değiştiriyorum seni şeklinde değiştirilebilir Bazı çocuklar ıslak çamaşırlarından çok rahatsız olurlar o zaman hemen değiştiriyorum deyip hemen değiştirmemek biraz oyalanma Hani o rahatsızlığı duyunca Hani bir an önce değişmesini istemek gibi bir talepte bulunabilir izlemek lazım olayı takip etmek lazım.