Bu hizmetimiz Yıllık Premium üyelerimiz için geçerlidir. Hemen üye olun, çocuğunuz hakkında pedagojik veya psikolojik sorunuzu uzman@cocukludunya.com ‘a yollayın, Uzmanlarımız isimsiz olarak 2 iş günü içinde cevaplasınlar ve sitemizden yayınlasınlar.
3,5 yaşında oğlum var. Arada dışkısını kaçırıyor ya da yaptıktan sonra kakamı yaptım diyor. Çişini asla kaçırmıyor söylüyor, kakasını da söylüyordu. Altına yapmaya ya da kaçırmaya başladı, yaptıktan sonra söylemeye başladı. Ne yapmam lazım?
Eğitim Danışmanı – Pedagog Prof. Dr. Norma Razon: Merhabalar,
Dışkısını donuna mı, beze mi yaptığını anlayamadım.
Öncelikle kakasını kaçırdığında kızmayın, "Bebek misin? Bebekler kakasını donuna yapar" demeyin. Kakasını yaptıktan sonra söylediğinde, "Teşekkür ederim söyledin, seni hemen değiştireceğim" deyin, biraz oyalanın, kirli çamaşırından rahatsız olsun, sonra sitem etmeden değiştirin.
Çekmecesine birkaç tane ′babanınkilere benzeyen′ don koyun, "Klozete yapmaya hazır olduğunda, bu donları kullanırsın" deyin.
Onunla evcilik, doktorculuk, okulculuk oynayın. Bu arada pelüş hayvanlarını veya plastik bebeklerini, birer birer oturağa veya üzerinde küçültücü (adaptör) bulunan klozete oturtun, "Şakadan çiş yaptı/ şakadan kaka yaptı" deyin, oyuncak hayvanın/ bebeğin poposunu silin, yıkayın, dramatizasyon (taklit, canlandırma) yapın.
Bu süre içinde yetişkinler aranızda bu konuyu konuşmayın, "Kakasını yine üzerine yaptı" gibi konuşmalar yapmayın. Bir süre izleyin, Onun hazır olup olmadığını takip edin, hazır olmadan konuşmayın.
Önemli olan her gün kakasını yapması, daha sonra doğru yere yapması.
Hazır olmadan bezini çıkarmak, zorla klozete oturtmak, kaka tutma gibi sorunlara yol açabilir.
Kolay gelsin
Psikolog Ayşe Sena Ayhan’ın cevabı: Çocuğunuzun altına kaçırmasının nedeni biyolojik sağlığı olabilir. Bu yüzden öncelikle bir çocuk doktoruna gitmelisiniz. Eğer fiziksel sağlığı ile ilgili bir problem varsa doktorunuz sizi hastalık ve tedavisi için bilgilendirecektir ancak tüm değerlendirmeler yapılmış olmasına rağmen doktor bir problem görmediyse sorun psikolojik olabilir. Bir çocuk psikoloğundan ya da çocuk psikiyatristinden randevu almalısınız.
Doktor bir problem görmedi fakat 7 yaşındaki çocuğum gece altını ıslatıyor. Ne yapmalıyım?
Psikolog Ayşe Sena Ayhan’ın cevabı: Aile içerisinde çocuğun dışkısını kaçırması sürekli gündemde olmamalıdır. Sürekli bu konunun konuşulması çocuğun utanmasına neden olabilir. Zamanla çocuğun özgüveni zarar görebilir. Çocuk stresli bir durumun içerisinde olduğundan dolayı dışkı kaçırıyorsa çocuğun strese daha az maruz kalması sağlanabilir. Kardeş kıskançlığı yaşıyorsa ilgi ve sevgi çocuklara eşit olarak dağıtılmalıdır. Aynı zamanda çocuğun bu gibi durumlarda neler hissettiğini söylemek ve anlaşıldığını belirtmek yardımcı olabilir. Dikkat eksikliği yaşayan çocuklar için belirli aralıklarla tuvalete gitmesi sağlanabilir. Mental retardasyon yaşayan çocukların ise gelişiminin geriden geldiği akılda tutulmalıdır ve dışkısını tutması için çocuğun biraz daha zamana ihtiyacı olabilir.
Doktor bir problem görmedi fakat 6 yaşındaki çocuğum kakasını kaçırıyor. Ne yapmalıyım?
Psikolog Ayşe Sena Ayhan’ın cevabı: Tuvalet alışkanlığı kazanma yaşı her çocuk için değişkenlik gösteriyor olsa da genellikle gündüz tuvalet kontrolü 2 yaş civarında gelişirken gece tuvalet kontrolü ise 3 yaş civarında gelişmektedir. 5 yaşına kadar olan idrar kontrolünü sağlayamama normal karşılanır. Alt ıslatma bazı çocuklarda yalnızca gündüzleri uyanıkken görülürken bazılarında ise sadece gece uyku sırasında görülür. Bazı çocuklar ise hem gündüz uyanıkken hem de gece uyku esnasında idrar kaçırırlar. Çocuğa karşı katı davranmak, aile içerisinde tuvalet kontrolünün sürekli gündemde olması, aile dışındakiler ile bu konu hakkında konuşmak çocuğun daha da çaresiz ve utanmış hissetmesine neden olur. Bazı aileler bu şekilde davranmanın durumu çözebileceğini düşünürler. Bu tarz davranışlar sorunu çözmez aksine sürüp gitmesine neden olur. Çocuklar için ailelerini zor durumda bırakmak rahatsız edicidir. Bu zamanlarda ebeveynlerinin onu anlamış olduğunu hissettirmek çocuğa yardımcı olur. Yaşadığı zorlu durumlarla baş etmenin kendisi için zor olduğunu empatiyle ve anlayışla yaklaşarak belirtmek fayda sağlayabilir. Aile içerisinde onu utandırmamak ve bu konuları sürekli ortaya getirmemek gerekir. Arkadaşların, akrabaların ya da tanıdık kişilerin yanında bahsedilmemelidir. Kardeş kıskançlığı yaşayanlar için ise aile tarafından her çocuğa ilginin eşit olarak dağıtılması gerekir. Bu durumu şımarıklık olarak görmek yerine onun ihtiyacını belirtme şekli olarak görmek ailelere yardımcı olabilir. Bazı zamanlarda onun duygularını ve düşüncelerini anladığınızı belirtmek iyi gelebilir. Ailelerin dikkat eksikliğinden dolayı tuvalet kontrolünü sağlamakta zorlanan çocuklara anlayışlı bir şekilde yaklaşmaları gerekmektedir. Düzenli aralıklarla tuvalete gitmesini sağlamak hem çocuğun hem de ailenin günlük hayatının olumsuz etkilenmesini önleyebilir. Mental retardasyon veya zihinsel problemi olan çocukların gelişiminin yaşıtlarına kıyasla geriden geldiğini bilmek, yaşadığı tuvalet problemini anlamayı kolaylaştırır.
Psikolog Ayşe Sena Ayhan’ın cevabı: Doktora gitmiş olmasına rağmen herhangi bir tıbbi neden görülmeyen çocuklar için sorunun psikolojik olduğu akla gelmektedir. Bunun için bir çocuk ve ergen psikolojisi veya psikiyatrisi alanında ihtisasa sahip bir uzmana gidilmelidir. Uzmanın detaylı değerlendirmesinden sonra çocuğun hangi nedenle dışkısını yapmak istemediği anlaşılmaktadır. Uzmanın aileye verdiği önerilere uyulmalıdır. Ailelerin ek olarak soruna neden olan problemi ortadan kaldırmaya veya etkisini en aza indirmeye çalışması çocuğa yardımcı olabilir. Aile aşırı kontrolcü ve mükemmeliyetçi ise bu tutumunu düzenlemeye çalışmalıdır. Çocuk bir iş için çabaladığında çabası övülmelidir ve takdir edilmelidir. Çocuk stres altında olduğundan kakasını tutuyorsa çocukta stres yaratan faktör ortadan kaldırılmalıdır. Aile içerisinde veya başkalarının yanında çocuğun kakasını tuttuğu üzerine konuşulmamalıdır. Çocuğun tuvalet ihtiyacının olup olmadığı aile tarafından sıklıkla takip edilmemelidir. Yapması gerektiğini yapmadığının farkında olan çocuk, bu konunun üzerine konuşulduğunda daha çok stres ve baskı altında hissetmektedir. Bu konuşmalar ek olarak çocuğun özgüvenini zedeleyebilmektedir. Klozetten veya sifon sesinden korkan çocuklar için küçük bir klozet almak veya yardımcı tutacaklardan faydalanmak ilk başlarda işe yarayabilir. Ödül veya ceza ile çocuğun davranışı pekiştirilmeye çalışılmamalıdır.
Psikolog Ayşe Sena Ayhan’ın cevabı: Tüm biyolojik nedenler bir doktor tarafından değerlendirilmiş olmasına rağmen fiziksel sağlıkla ilgili herhangi bir problem görülmeyen çocukların psikolojik nedenlerden dolayı kaka tuttukları düşünülmektedir. Genelde kötü bir tuvalet yapma deneyimi yaşadıktan sonra çocukların dışkısını yapmaktan çekindiği gözlemlenmektedir. Bu deneyimden sonraki zamanlarda da tuvaletini yaparken canının acıyacağını düşünen çocuk, dışkısını tutmaya başlar. Tutulan dışkıyla birlikte çocuğun canı gerçekten yanar ve acı vererek tuvaletini yapar. Çocuğun tuvaletini yaptığında canım acıyacak düşüncesi gerçekleşmiş olur. Böylelikle bu durum kısır döngü halini alır. Diğer psikoloji nedenler ise çocuğun yoğun stres altında olması, aile içi çatışmaların yaşanması ve tuvalet eğitiminin erken ya da yanlış şekilde verilmesi olabilir. Bazı çocuklar ise bir şeyleri kontrol etme ihtiyacını bu şekilde gösteriyor olabilir. Dışkı tutma problemlerinden biri de çocuğun tuvaletini yaparken kaygı ve korku hissetmesi olabilir. Klozetten ve sifon sesinden korktuğu için kakasını tutuyor olabilir. Ek olarak fiziksel veya cinsel istismara uğrayan bazı çocukların da dışkılarını tuttukları bilinmektedir. Bazı çocukların ise duyusal olarak dışkı yapmaktan hoşlanmadıkları için kakalarını tuttukları bilinmektedir.
ÇocukluDünya’da bulunan tüm bilgilendirmeler genel tavsiye niteliğindedir. Çocuğunuzla ilgili özel durumlar, bireysel sorun ve çözümler için çocuk doktorunuza ve/veya konunun uzmanına başvurmanızı öneririz.
Oğlum 5 yaşında. Çişini ve kakasını söylemiyor. Çişini ben götürürsem yapıyor, kakasını külot beze yapıyor. Çok konuşuyorum, “söyleyeceğim” diyor, ama yine altına yapıyor. Ne yapabilirim?
Eğitim Danışmanı – Pedagog Prof. Dr. Norma Razon: Oğlunuz henüz tuvalet alışkanlığını kazanmamış. Çocuk doktorunuzla konuşun acaba kasları yeterince gelişmiş mi, doktorunuz sorun yok diyorsa, psikolojik bir sorun olabilir mi? Evde küçük bir kardeşin olması, onun gibi ilgi alma isteği, annenin ilgisini olumsuzlukla alma isteği, bebek kalma isteği, okula gitmek istememe isteği... gibi.
Hiçbiri yoksa tuvalet alışkanlığını kazandırma alıştırmalarına başlayın. Çişini 1-1.5 saatte bir yaptırın, devamlı çişin var mi diye sormayın. Saat başı “haydi çiş yapalım” da demeyin, ama belli aralıklarla tuvalete koşun, “hazır burada iken çişimiz de yapalım” deyin. “Bebekler üstüne çiş yapar, sen daha büyümedin” diye alay etmeyin. “Hazır olduğunda bezini atarız” deyin. Baba donu, erkek donu olarak isimlendireceğini birkaç donu evde bulundurun.
Kaka saatlerini belirleyin, o saatlerde onu tuvalete götürüp yaptırın. Ya lazımlık kullanın ya da klozetin üzerine bir küçültücü koyun, oraya yaptırın, lazımlık daima tuvalette klozetin yanında dursun, elinizde lazımlık dolaşmayın, çiş ve kaka tuvalette yapılır öğretin.
ÇocukluDünya Editör Notu: Tuvalet eğitimi ile ilgili farklı yazılarımızı aşağıda bulabilirsiniz:
Kızım 6 yaşında.. Geceleri bazen altına kaçırırdı. çişini. ara ara olurdu ve mutlaka iki gece üst üste yapar...ama son zamanlarda her gece yapmaya başladı. Sürekli bezler oldum ve son iki gecedir hem çişini, hem de kakasını yapıyor uyurken. Sorun nedir acaba. Hic bir sağlık sorunu yok bildiğim. Hasta değil görünürde. Ama bilmediğim ne olabilir? Acaba
Sorun nedir. Psikolojik olabilir mi, yoksa başka bisey midir? Doktora gitsek mi?
Eğitim Danışmanı Pedagog Prof. Dr. Norma Razon’un cevabı : Evet 6 yaşında bir çocuk, çişini 1-2 gece kaçırırken her gece kaçırıyora, kaka kaçırmazken kaka kaçırıyorsa, nedenini mutlaka araştırmak gerek.
İlk başvurulacak uzman: çocuk doktorudur, gerekli görüyorsa uygun tahlilleri yaptırır, uygun uzmanlara yönlendirir. Sağlık yönünden hiçbir sorun yoksa, psikolojik açıdan bir sorun olup olmadığı araştırılmalıdır, bu araştırmayı yapacak olan: çocuk psikologu veya çocuk psikiyatri uzmanıdır.
Birçok neden olabilir, kardeşi varsa kardeş kıskançlığı, okula gidiyorsa okul başarısızlığı veya öğrenmede zorlanma, okulda başarılı olduğu halde kendini başarısız algılama,
başaramama endişesi, özgüven eksikliği, sevilmeme kaygısı, kızacaklar veya alay edecekler korkusu gibi....
Çocuğu anlayışla ele almak, kızmamak, azarlamamak, onunla alay etmemek çok önemlidir.
Kolay gelsin
Altına biraz kaçırıyor. Biz dersek gidiyor. Büyük tuvaletini çoğu zaman tutuyor, çoğu zaman da altına yapıyor. Ne yapmalıyım?
Eğitim Danışmanı – Pedagog Prof. Dr. Norma Razon’un cevabı:Çişi ne kadar sık geliyor, kabaca belirleyebilirseniz: saat başı veya 1.5 saatte bir onu tuvalete yönlendirin ama sık sık “çişin geldi mi”, “haydi tuvalete git” demekten kaçının.
Kakasının hangi saatte geldiğini kestirebiliyorsanız (kahvaltıdan sonra mı, öğle yemeğinden sonra mı, akşam yemeğinden sonra mı) o saate yakın banyoya birlikte girin, ona çoraplarını veya oyuncaklarını yıkama işini verin “Hazır burada iken, kakanı yapmayı deneyiver, ister oturağa ister klozete” deyin ama ısrarcı olmayın. Onunla inatlaşmayın. Çişini kaçırıyor, kakasını da çoğu zaman altına yapıyorsa, acaba bezini hazır olmadan mı çıkardınız? Çişini ve kakasını tuvalete yapmayı öğrenmişken, şimdi gerileme mi oldu? Bu gerilemeye yol açan (bir kardeşin doğumu, bir yakının kaybı, yaşamında bir değişiklik gibi) nedenler mi var? Çişini veya kakasını kaçırdığında azarlandı mı?
Şimdi yapılması gereken ona tuvalet eğitimi vermek, tabii hazırsa.
9 yaşındaki oğlum tuvalet alışkanlığını bir turlu edinemedi. Sürekli tutuyor, tutunca da altına kaçırıyor. Kabızlık sorunu olmamasına rağmen üşeniyor. Her yolu denedim olmadı.
Eğitim Danışmanı – Pedagog Prof. Dr. Norma Razon’un cevabı:9 yaşında olmasına rağmen oğlunuzun tuvalet alışkanlığını kazanmamış olması tıbbi bir nedenden olabileceği gibi psikolojik kökenli olabilir. Aşağıdaki soruları cevapladıktan sonra önce çocuk doktorunuza danışın sonra da onun yönlendirmesi ile sindirim sistemi ile üroloji sistemini inceletin.
Sıkıntı tıbbi değilse psikolojik yönden araştırıp altındaki nedenin bulunmasına çalışın (Neden: kardeş kıskançlığı, büyümek istememe, anne-çocuk veya baba-çocuk çatışması, inatçılık, kaygı, korku....olabilir)
Kolay gelsin
Merhabalar, Oğlum 2 yıl 9 aylık. 2 yaşından sonra zaman zaman kakasını tutmaya başladı. Arada kabız olduğu dönemlerde olmuştu. Genelde probiyotik kullanmak ve kakasını yumuşatıcı gıdalarla ilerledik hep.
1.5 ay önce bezi bıraktık. Çişini ve kakasını lazımlığına ya da tuvalete yapmasında bir problem yoktu ancak sonradan kakasını tutmaya ve yapmamaya başladı. Beze yapmak istediğini söyledi ve itiraz etmeden kakası geldiğinde bezini takmaya başladık anca bir süre sonra yine kakasını tutmaya başladı. Kakasını yapmamak için sürekli bacaklarını sıkıp hareket etmiyordu. Bir süre sonrada çişini az yaptığını farkettim ve beze geri dönüş yaptık tamamen. Bezi yokken de altına kaçırma gibi durumlar olmadı geldiğinde söyledi ve ben hiç sormadım. Kakasını tutmaya başladıktan sonra sıkıştığını ve çişinin geldiğini ve yapmadığını fark edince sormaya başladım.
Doktoru ile görüşüp kakasını yumuşatması için ilaç önerisi aldım, onu kullanıyoruz (5 gün kullanmamızı önerdi).
Çişini ve kakasını yaparken altımda bezim mi var diye sürekli soruyor. Son 2 gündür de çişini bezine yapmak istemediğini tekrar söylemeye başladı. İstediğinde bezini çıkartıp tuvalete yapmasını sağlıyor sonra tekrar bezi takıyoruz.
Bu yöntem doğru mudur? Nasıl ilerlemem gerekir?
Eğitim Danışmanı, Pedagog Prof. Dr. Norma Razon: Beze tamamen dönmekle doğru yapmışsınız. Önemli olan kakası geldiğinde yapması, kakasını tutmaması, çişi geldiğinde de çişini yapması, tutmamasıdır.
İstenen çocuğun her gün kakasını yapması, kabız olmaması, çişini de her geldiğinde yapmasıdır. İster bezine yapsın, ister lazımlığa.
Siz bezlemeye devam edin, isterse bezine yapsın, isterse lazımlığa.
Kakasını yumuşatan besinler vermeye devam edin, doktorunuzun gerekli gördüğü süre de ilacını verin.
Sürekli “Çişin var mı? Kakan var mı? diye sormayın. Çiş ve kaka saatlerini saptamaya çalışın, o saatlerde banyoda ellerini yıkatın”. Hazır burada iken çişini bezine veya lazımlığa yapabilirsin” deyin, tekrar tekrar söylemeyin, ısrarcı davranmayın veya yere koyacağınız küçük bir leğende çömelmiş pozisyonda birşeyler yıkatın. Çömelmiş pozisyonda kaka tutmak zordur. Onun lazımlığı daima banyoda klozetin yanında dursun. Ayrıca klozetin üstüne bir küçültücü aparat, klozetin önüne de bir basamak koyup bırakabilirsiniz.
Altına yaptığı zaman “Niye söylemedin?” demeyin.
“Altımda bezim var mı?” diye sorduğunda, “Evet bezin var, çişini istediğin yere yapabilirsin” deyin, lazımlığa yaptığında aşırı tezahürat yapmayın.
Bu konudaki hassasiyetinizi belli etmeyin, sık uyarmayın, alay etmeyin, sakin ve sabırlı davranın.
Uygulamakta olduğunuz yöntem doğrudur, devam edin, bezini çıkarmakta acele etmeyin, hazır olmasını bekleyin.
Kolay gelsin
Psikolog Fatma Hazal SARI: Çocuğun gece altını ıslatmasının birçok sebebi olabilir. Öncelikle ebeveynler çocuğun gece tuvaletini tutmasının, gündüz tuvaletini tutmasından daha zor olduğunu ve bu becerinin daha geç geliştiğini unutmaması gerekir. Gece alt ıslatma çocuk 6 yaşını geçtiğinde de devam ettiği durumlarda sorun olarak kabul edilmektedir. Böyle bir durumda öncelikli olarak bir doktor muayenesi yapılmalı, bu muayenede fiziksel bir sorun görülmezse psikolojik değerlendirmeler yapılmalıdır. Çocuğun mesane kaslarının yeterince gelişmemiş olması, idrar yolu problemleri ve farklı sağlık sorunları gece alt ıslatmaya sebep olabileceği gibi duygusal sorunlar, kaygı ve korku gibi psikolojik sorunlar da gece alt ıslatmaya sebep olabilir.
Şu an 3 yaş 2 aylık (38 aylık) olan bir oğlum var. Bu hafta tuvalet eğitimine başladı ama çok istekli değil. Yaşıtlarına görece biraz geç kalmış gibi görünebiliriz. Çok inatçı ve bazı durumlarda takıntı seviyesine çıkabilen tutturmaları olan bir çocuk. Her çocuğun özel ve birbirinden farklı olduğunu benimsemiş biri olarak, şimdiye kadar onu tuvalet eğitimi için zorlamadım. Eğitime kendisi hazır olduğu ve heveslendiği zaman başlamak istedim. Şimdiye kadar hep bizlerin götürmesiyle tuvalete çişini yaptı, kakasını ise hiç yapmadı, yapmak istemedi. Gözlemlediğim kadarıyla kısa aralıklarla yapıyor çişini. Hal böyle olunca, tuvalete çişe gidip geldikten 5-10 dakika gibi bir sürede yine çiş yapabiliyor. Fizyolojik olarak henüz çişini tutamıyor gibi. Sık sık da tuvalete gitmek istemiyor. Bazen, bir şekilde tuvalete gitmiş olsa dahi eğer çişimi yapmak istemiyorum derse koşarak çiş yapmadan çıkıyor ve salona, koltuğa, halıya vb. çişini yapıyor, hatta bazen de gülüyor. Tuvalete yapmak için ikna edemediğim durumlarda üzerine çişini yapabiliyor ve ıslaklıktan rahatsızlık duymuyor. Bazen de “şimdi çişim yok” deyip altına yapıyor ama isteyerek değil de tutamadan, kaçırmış gibi. Çünkü sonunda biraz utanç ve şaşkınlıkla üzerine ve yaptığı yere bakıyor. Bu durumda, henüz fizyolojik olarak kasları veya koordinasyonu henüz gelişmedi mi acaba diye düşünüyorum. Doktora danıştınız mı dediğinizi duyar gibiyim, ancak hastane ve doktorlara karşı bir tutumu var. Ne zaman hastaneye ya da hiç görmediği bir doktora dahi gitsek sürekli ağlayıp kendisini muayene ettirmiyor. Bu sebeple, bu çişini tutamama durumunu henüz bir doktora danışamadık.
Bahsettiğim sorunları yaşamak normal mi? Tuvalet eğitimi için geç mi kaldık ya da henüz hazır değil mi? Bu şekilde ara ara kendi istediği müddetçe tuvalete gidip onu zorlamadan mı ilerleyelim? Bu süreçte, böyle inatçı bir çocuk için neler önerebilirsiniz? Yakın zamanda, yaklaşık 1 ay sonra, kreşe başlayacak. Bu durum tuvalet eğitimini nasıl etkiler?
Eğitim Danışmanı, Pedagog Prof. Dr. Norma RAZON : Anlattıklarınızdan tuvalet eğitimine hazır olmadığı izlenimi edindim. Tekrar bezini bağlayıp her çişini söylediğinde tuvalete götürmek, inatçı olduğunu bildiğinizden inatlaşmamak, “hazır olduğunda söylersin bezini çıkarırız” demekle yetinmek daha iyi sonuç verebilir.
Kolay gelsin.
Aşağıdaki yazımızı da okumak isteyebilirsiniz:
Başarılı bir şekilde güncellendi
Başarılı bir şekilde silindi
İşleminiz gerçekleştirilirken hata oluştu.