Prematüre doğan bebekler besin öğelerinin plasenta denilen göbek kordonu yolu ile anneden bebeğe geçişinden mahrum kalmakta, sonuçta doğum sonrası besin depoları yetersiz olarak doğmaktadır. Özellikle doğum kilosu 1500 gramdan küçük (çok düşük doğum ağırlıklı) bebeklerin uygun büyümesi için tek başına verildiğinde anne sütü yeterli kalamamakta, sonuçta bu bebekler prematüre retinopatisi, kronik akciğer hastalığı gibi prematüriteye bağlı belli ek hastalık riskleri ile karşı karşıya kalmaktadır. Beynin gelişimi için en kritik dönem gebeliğin 3. trimestiri denilen son 3 ayıdır ve bu dönem erken doğan bebekler için yeni doğan ünitesinde geçmektedir. Bu dönemde yetersiz beslenmenin veya az kilo almanın beyin ve düşünsel yetilerin gelişiminde bozukluklara yol açacağı aşikardır. Erken ve özellikle de çok düşük doğum ağırlıklı doğan bebeklerin ilk haftalarda yaşadıkları ciddi klinik sorunlar nedeniyle beslenmeleri istenen düzeyde sağlanamamakta ve büyüme hızları anne karnındaki büyüme hızına ulaşamamaktadır.
Prematüre bebekler zamanında doğan bebeklerin anne sütüne göre daha çok kalori, yağ ve protein içeren kendi anne sütleri ile daha hızlı büyürler. Ancak prematüre doğum yapan annenin sütünde protein ve sodyum içeriği ilk iki haftada yeterli olsa da emzirmenin ilk 1 ayı içinde giderek azalır. Bu eksiklik özellikle çok hızlı büyüyen ve gereksinimleri çok fazla olan 32 haftadan ve 1500 gramdan küçük bebekler için önem taşır.
Anne sütüne ayrı ayrı mineral, enerji, protein ekleyerek son yıllarda da çoklu bileşenli güçlendiricilerle çok düşük doğum ağırlıklı prematüre bebeklerin artan gereksinimleri karşılanmaya çalışılmaktadır. Böylece çok düşük doğum ağırlıklı bebeklerin osteopeni denilen kemik erimesi, protein eksikliği ve yavaş kilo alımından korunması hedeflenmektedir.
Anne sütü, sığır veya insan sütü kaynaklı güçlendiriciler ile zenginleştirilebilir. Anne sütü kaynaklı güçlendirici ülkemizde olmayıp, sığır kaynaklı güçlendiricilerin toz ve sıvı formundan sadece toz şekli mevcuttur. Ülkemizde bulunan bu toz güçlendirici demir içermediği için prematüre bebekler için ilave demir desteği vermek gerekmektedir. Güçlendiricilerde karbonhidrat, protein, kalsiyum, fosfor, magnezyum, sodyum ve potasyum gibi mineraller ve A, C, E, K vitaminleri mevcuttur. Sıvı güçlendiriciler toz güçlendiricilere göre istenen büyümeyi sağlamada yetersiz kalabilmektedir. Anne sütü kaynaklı güçlendiricilerin etkinliği ve güvenilirliği ile ilgili çalışmalar ise henüz yetersizdir. Anne sütü kaynaklı güçlendiricileri üretmek için çok fazla anne sütü gerekmekte, pahalı bir üretim olan bu güçlendirici kullanımı beraberinde ekonomik ve etik problemleri de getirmektedir. Ülkemizde bulunan toz inek sütü kaynaklı güçlendiricisi 100 ml anne sütüne 4 ölçek olarak eklendiğinde 80 kcal enerji, 2.6 gr protein, 9.6 gr karbonhidrat, 4.5 gr yağ , 91.4 mg kalsiyum, 52.2 mg fosfor desteği sağlanmış olmaktadır.
Anne sütünün standart güçlendirilmesi dünya genelinde en yaygın kullanılan yöntemdir. Bu metod ile anne sütü içeriğinin bireysel ve zamansal değişiklikleri gözetilmeksizin sabit bir protein içeriği sağlanması için 100 ml anne sütüne sabit miktarda güçlendirici eklenir. Standart güçlendirme enteral beslenme miktarı 50-100 ml/kg/gün’e ulaşıldığında başlanır. Türk Neonataloji Derneği 1500 gramdan ve 32 haftadan küçük bebeklerde mutlaka; 1850-2000 gram altı, 34-35 haftadan küçük bebeklerde tercihen başlanmasını önermektedir. Standart güçlendirme 100 ml anne sütüne 4 ölçek eklenerek kullanılır. Hazırlandıktan sonra bekledikçe gelişebilecek mikrop bulaşı gibi riskler nedeniyle az miktarda hazırlanır ve 24 saat içinde tüketilir; bu nedenle günlük uygulamada 50 ml anne sütüne iki ölçek eklenmesi tercih edilir.
Güçlendirmeye ne kadar devam edilmesi gerektiği konusunda bir fikir birliği yoktur. Bebek taburcu olana kadar veya 2500 gram olana kadar devam edilebilir. Anne memesinden emerek yeterli tartı alana kadar veya büyümeyi yakalayamayan bebeklerde çok pratik bir uygulama olmasa da doğum haftasına doğum sonrası geçen hafta sayısı eklenerek hesaplanan postkonsepsiyonel yaş denilen 52 haftaya dek veya vücut ağırlığı 3500-4000 gr oluncaya kadar sürdürülebilir.
Ülkemizde bulunan anne sütü güçlendirici kutusu mama kutusuna benzediği için ebeveynler anne sütü zenginleştiriciyi yanlış algı neticesinde mama zannedebilmekte; bebeklerine mama verilmesini istemedikleri için de anne sütü zenginleştirici kullanılmasına karşı çıkabilmektedir. Hâlbuki anne sütü güçlendirici bir mama değil anne sütünün güçlendirilmesini, zenginleştirilmesini sağlayan anne sütüne eklenerek kullanılan besin desteğidir. Diğer bir husus ise anne sütü güçlendirici kullanımına başlama, devam etme ve sonlandırma kararını bebeği takip eden hekim vermeli, bu süre de bebeği belli parametreler açısından takip etmelidir.
Anne sütü, güçlendirilmiş anne sütü, preterm mama içeriklerini bu tabloya bakarak karşılaştırabilirsiniz.
Anne sütü (100 ml) | Anne sütü güçlendirici (eoprotin) (4 ölçek) | 100 ml AS +4 ölçek eoprotin | Prematüre formül (100 ml) | |
Enerji (Kcal) | 67/70 | 15 | 80 | 80 |
Protein (g) | 1,0/1,5 | 1,1 | 2,6 | 2,5 |
Karbonhidrat (g) | 7 | 2,7 | 9,6 | 7,6 |
Yağ (g) | 4,1 | - | 4,5 | 4,4 |
Kalsiyum (mg) | 34 | 65 | 91,4 | 120 |
Fosfor (mg) | 14 | 38 | 52,2 | 66 |
Başarılı bir şekilde güncellendi
Başarılı bir şekilde silindi
İşleminiz gerçekleştirilirken hata oluştu.