Tuvalet Alışkanlığı

ÇocukluDünya Yıllık Premium üyeler, Eğitim Danışmanı, Pedagog Prof. Dr. Norma RAZON’un söyleşilerine ücretsiz katılabiliyorlar.

Norma Hoca ile tuvalet alışkanlığı üzerine yaptığı söyleşiden kesitleri aşağıda bula bilirsiniz: İsterseniz aşağıda videoyu seyredebilir, isterseniz de yazımızı okuyabilirsiniz

Tuvalet alışkanlığı kazandırmanın ideal bir yaşı var mıdır?

Eğitim Danışmanı, Pedagog Prof. Dr. Norma RAZON:

Üye olun çocuk gelişiminde size rehberlik edelim!

Doğumdan itibaren çocuğunuzun gelişimine göre günlük eğitim planı

Uzmanların hazırladığı 2.500’den fazla eğitici oyun

Uzmanlarla seminerler

Uzmanlara danışma

Üye Ol

• Hayır, ideal yaş çocuktan çocuğa değişiyor kimi çocuk iki yaş dolaylarında hazır oluyor, kimi çocuk 2 buçuk bazı çocuklar 4,5 yaşında bile hazır olmayabiliyorlar.
• Önemli olan Çocuğu çok iyi izlemek gözlemlemek ve çocuğun verdiği sinyalleri almak.
• Eğer çocuk bize hazır olduğuna dair ipuçları veriyorsa bunu değerlendirmek lazım ve o zaman da başlamak lazımdır tuvalet eğitimine.

Çocuğun tuvalet alışkanlığına hazır olduğunu nasıl anlarız?

Eğitim Danışmanı, Pedagog Prof. Dr. Norma RAZON:

• Bazı çocuklar tek tek kelimeler çıkarmaya başladıktan soırada çişleri geldiğinde de kakaları geldiğinde de “çiş,çiş” ya da “kaka,kaka” diyebiliyorlar, bunu dedikleri anda muhakkak o çocuğu alın klozete oturtun amma bu çişini ve kakasını yapacak demek değildir.
• Bunu dikkate alın ve o sırada çocuğu izleyin gerekiyorsa tuvalete götürün ama bezine yapsın yaptıktan sonra değiştirin temiz bez koyun, bunlar sinyaller olabilir. Bazı çocuklar oldukları yerde zıplamaya başlıyorlar ama çiş veya kaka demiyorlar O sırada siz onlara çişin var mı kakan var mı derseniz hayır diyorlar veya gel seni tuvalete götüreyim derseniz de itiraz ediyorlar ama o bir şeyleri fark ettiklerini işaretidir.
• Bazı çocuklar özellikle kakalarının geldiklerini hissettiklerinde arkalara saklanıyorlar ya da bir dolabın içine giriyorlar ve kimsenin görmediği bakmadığı bir durumda çişlerini kakalarını yapıyorlar, bazı çocuklar bezlerini çekiştiriyorlar sanki “bu bez beni rahatsız ediyor değiştir” der gibi. Bu gibi ipuçlarını değerlendirmek lazım bunlar habercilerdir.

Tuvalet eğitimine erken veya geç başlamanın bir sakıncası var mıdır?

Eğitim Danışmanı, Pedagog Prof. Dr. Norma RAZON:

• Şöyle, başlıyor dediğiniz çocuğun bezini çıkarıyorlar ve çocuğuyla oturağın üzerine doğru ya klozetin üzerine doğru tutuyorlar ve bunu bazen dokuzuncu aydan itibaren başlatabiliyorlar. Fakat bu dokuzuncu aydan itibaren başlatılması gerçek bir tuvalet eğitimi değildir sadece çocuğun bezsiz olduğu sırada çiş veya kaka yapmasını sağlamanın bir yoludur.
• Çok erken başlamanın sıkıntıları var gerçekten, geç başla bana sakıncaları ise erken başlamanın sakıncaları kadar fazla değildir. mesela hazır olmadığı sırada bezi çıkarılan bir çocuk, aniden çişi geldiğinde çişi bacaklarından aşağı akabilir ve kendi çişinden iğrenme duygusu yaşayabilir. Bazıları hazır olmadıkları bir sırada bezleri çıkarıldığında birden bire bacaklarından aşağı bir kaka düşebilir ve yerde gördükleri kaka tepeciğinden korkabilirler, iğrenebilirler ve bu daha sonra çocukların kaka tutmasına neden olabilir.
• Zaten erken çıkarılan bezin tuvalet eğitimine erken başlamanın en büyük sakıncası yarın bir gün o çocukta kaka tutma, kaka yapamama, kabız olma gibi sorunlara yol açmasıdır. Geç kalmak o kadar tehlike yaratmıyor ama çocukta bir tembellik yaratabiliyor, üşengeçlik yaratabiliyor, birilerinin kakan var mı işin var mı diye sormasını bekleyebiliyorlar ama erken çıkarılan bez erken başlanılan tuvalet eğitimi büyük sorunlar yaratabiliyor çünkü çocuk kakasını tuttukça kakası sertleşiyor ve kakasını çıkaramaz oluyor böylece de çocuğun anüsünde , poposunda bazı yaralar, izler olabiliyor, bu sebeple de anüsü acıdığı için çocuk kakasını daha çok tutuyor Ve bu kaka tutma çocukta büyük sıkıntılar yaratabiliyor.
• Kaka tutarak çocuk kabız olabiliyor ve birkaç gün kaka yapmamanın sıkıntısını, huzursuzluğunu, karın ağrısını yaşıyor. Çocuk yiyemiyor uyuyamıyor ve gerçekten huzursuz ve huysuz olabiliyor. onun için doğru zamanı bulmak çok zor ama bunu takip Edip bunu yakalamak lazım.

Tuvalet eğitimi yazın başlamak daha mı kolaydır?

Eğitim Danışmanı, Pedagog Prof. Dr. Norma RAZON:

• Çok kişi yaz aylarına girer girmez yaz aylarından istifade tuvalet eğitimine başlamak istiyor. Şöyle bir kolaylığı var, yaz aylarında çocuk daha fazla bahçede daha fazla sokakta daha fazla parkta dolayısıyla çocuk bezi olmadığı halde ıslanırsa kara kış, soğuk günlerde olduğu kadar ürkütücü olmayabiliyor, hemen çocuğun altını değiştirmek mümkün, kuru bir kilot giydirmek mümkün dolayısıyla çocuk üşüyecek, karnı ağrıyacak , ıslak kalıcak gibi korkular olmayabiliyor.
• Bazı anneler , babalar hatta bugün tesadüf bir danışanımla konuşuyordum, “Hazır bahçedeyken kilotunu indirip hemen bir ağacın altına çişini yapabiliyor” bunu tabii daha çok erkek çocuklar yapıyor kolaylıkla fakat kızlar bunu gördüklerinde onlar da denemeye kalkıyor bu sefer bacaklarından aşağı ıslanıyorlar ama bunu deneyenler de yok değil gerçekten de kız çocukları da erkek çocukları da.
• Yine yaz aylarının şöyle bir kolaylığı var, eğer deniz kenarı havuz kenarı gibi bir yerde ise çocuğun çişi gelir gelmez hemen değiştirilmesi zaten mayoyla, bikiniyle, tek parça bir mayoyla olduğu için kışınki kadar uğraş olmuyor çok daha kolay olabiliyor çünkü çocuklar çok hafif giymiş oluyorlar.
• Yalnız burda da şöyle bir tehlikeyle karşı karşıya kalıyoruz. Bazı anneler ve ya bakım verenler “ önümüzde çok az vakit var, bunu hemen bu yaz bitirmemiz lazım” sanki dünyanın sonu ve o, o ay halledilmeli. Böyle bir telaş, böyle bir stres olduğu zaman çocuk bunu hissediyor ve bu ters tepiyor. Annenin de bakım verenin de daha rahat olması stresli , telaşlı, acı verici görünmemesi çok önemli çocuk açısından.
• Bezi çıkaracağı zamanda annenin veya bakım verenin muhakkak çocuğa anlatması lazım, “ bak şimdi havalar ısındı, bu bezi böyle altında bıraktığım zaman kaşınıyor, pişik yapıyor, rahatsız oluyorsun, biz bunu bir de çıkarmayı deneyelim, çişin geldiğinde bana söylersin” gibi. Çocuk tabii ki hemen söylemeyecektir fakat şu yapılabilir; 50 dakikada bir 30 dakikada bir “Çişin var mı?” diye sormak yerine “Hadi gel bir ellerimizi yıkayalım, hazır buradayken çiş var mı bir bakalım, ya da gel bu mendili yıkayalım hazır buraya gelmişken, banyoya girmişken oturakta da bir çişin var mı bakalım” gibi böyle ikide bir soruyla çocuğu sıkmamak hem de ikide bir yaka paça yakalayıp tuvalete götürmemek böyle bir bahaneyle götürmek daha kolay olabilir. Sonrasında da çocuk bazen üstüne yapıyor “Anne çiş” diyor ve ıslanmış oluyor veya çiş diyor tuvalete kadar yetişemiyor, burda annelerin “Haber verdin teşekkür ederim, yetişemedik ama gelecek sefer yetişiriz” gibi teşvik edici sözler söylemesi çok yararlı oluyor.

Tuvalet eğitimi nasıl verilir?

Eğitim Danışmanı, Pedagog Prof. Dr. Norma RAZON:

• Eğitim yine çocuğun verdiği sinyallere ve ipuçlarına göre ilerleyerek veriliyor, zaten çişi haber vermeye başlayan bir çocukta yine aynı şekilde “ Teşekkür ederim, haber verdin yine haber verdiğinde koşarak tuvalete gideceğiz, biz tuvaletin kapısını açık bırakalım ki daha çabuk yetişelim” mesela bu bir başlangıç olabiliyor, veya çocuk tuvalete girdi, birkaç deneme yolu olabilir, kimi çocuk klozetin yanına konulan oturağın içine çiş yapmayı tercih ediyor , erkek çocuk oturarak veya ayakta, kız çocuk oturarak bazı çocuklar kendileri için özel olarak alınmış lazımlıkları kullanmak istiyorlar bazı çocuklar “Hayır ben büyükler gibi çiş yapacağım.” diyorlar. Çoğu zaman klozetin üzerine konulan bir küçültücü, eczanelerde satılıyor “adaptör” adı altında deliği küçülten bir aparttır bu, onu koyunca bir de klozetin önüne de çocuğun tırmanarak klozete çıkabileceği bir basamak konunca ki bu alçak basamlar var yüksek basamaklar var, ben yüksek olanı tercih ediyorum, yani 2 basamakla klozete çıkılanı tercih ediyorum. Kimi çocuk da oraya oturup klozetin üstünde büyükler gibi çiş ve kaka yapmak istiyorlar. O seçenekler orda hazır olsun çocuk da en azından “bunu ve ya bunu istiyorum” diyebilsin. Yani illa klozete veya illa lazımlığa oturması şart değil, bu seçim çocuğa ait olabilir.
• Bu yollardan bir tanesi, çokça sorulan bir soru var, biz hep tuvalet alışkanlığını kazandırırken bir “roleplay” “rol yapma” ve ya “taklit yapma” “dramatizasyon” gibi değişik yöntemler kullanıyoruz ve bunu açıklamamı isteyenler oldu. Şöyle ki öncelikle bir kere çocuğu tuvalette tutmak önemli, çişini kakasını yaparken bazıları oturağı televizyonun karşısına koyuyor ki izlerken çişini, kakasını yapsın, kimisi çocuğun portatif tuvaletini koridora koyuyor, önemli olan bunun klozetin yanıbaşında ve tuvalette bulunmasıdır. Bu durumda şöyle bir oyun yapılabilir; Önce küçük bir leğen koyuyoruz yere ve bu leğenin içine boy boy süngerleri koyuyoruz, Bunların içine göz yakmayan şampuan koyuyoruz, çocuk bu süngerlerle Metalik arabalarını yıkıyor, plastik oyuncaklarını yıkıyor, kauçuk bebeklerini yıkıyor dolayısıyla orada bir oyun var bu leğenin içine koyulan sabunlu süngerlerle bir şeyleri yıkama, çocukla böyle bir oyun oynanırken çocuğun bebeklerinden veya peluş ayılarından veya kauçuk bebeklerinden bir tanesini klozetin üzerine oturtuyorum O adaptörü koyduğunuz klozetin üzerine, bir başka bebeğini veya bir başka oyuncağını da lazımlığın üzerine oturtuyoruz ve ona, “şimdi seninle bir oyun ynayacağız evcilik oynayacağız, napalım biliyor musun,şimdi şakadan bu bebek çiş yapsın” diyorum ve bir kasenin içinde suyu sarıya boyayarak gerek klozetin içine gerekse lazımların içine o sarı suyu döküp döküyorum ve diyorum ki “Şakadan gel bakalım bu bebek çişini yapmış mı bakalım şakadan bu köpek çişini yapmış mı?” bakıyoruz “AA evet! Sarı bir su var, senin bebeğin çiş yapmış” O çiş yapmış bebeği sonra leğene götürüp bebeği yıkıyoruz mesela. Daha sonra klozetteki bebeğe bakıyoruz sonra onun da altını yıkıyoruz leğende, sonra da sifonu çekiyoruz şakadan çiş dediğimiz su gidiyor. Oturaktaki suyu da alıyoruz tuvalete döküyoruz ve diyorum ki “o çiş de gitti.”
• Bu şakadan tabirini kullanıyorum çünkü çocuk diyor ki “Bebek çiş yapmaz ki, ayı çiş yapmaz ki” evet diyorum. Önce bir kaç gün bebek çiş yaptı, köpek çiş yaptı, ayı çiş yaptı diyerek böyle bir oyun oynuyoruz dolayısıyla çocuk oyunda ayısının, bebeğinin, oyuncağının klozette çiş yaptığını görüyor. ondan sonra da bu çişlerin sifon çekilerek gittiğini görüyor ve ya lazımlıktaki çişin klozete döküldüğünü görüyor. Çiş olayı bu şekilde oluyor.
• Kaka olayına da “Bu oyunu farklı bir şekilde oynayalım.”diyorum “Şakadan senin bebeklerin, ayıların kaka yapıcak.” bu sefer ya pencere macunu kullanıyorum ya oyun hamuru alıyorum, koyu sarı kahverengi gibi renklere boyuyorum ve küçücük parçacıklar halinde klozetin veya lazımlığın içine atıyorum, ondan sonra da bebeği kaldırdığım zaman “Aa, görüyor musun şakacıktan bebek klozete kaka yapmış, hadi sifonu çekelim.” daha sonra lazımlığın yanına gidiyorum “Bak burda da senin küçük ayın kaka yapmış, hadi onu da klozete dökelim.” bu şekilde çocuk çiş,kaka klozete yapılır, oturağa yapılır fikrine yavaş yavaş alışıyorlar.
• Bazı çocuklar, “Ben bu oyunu sevmedim, oynamak istemiyorum” diyor. Bazı çocuklar da “Ben bu oyunu çok sevdim ama şimdi bebeklet hani çiş yaptı kaka yaptı leğende popolarını yıkayalım, köpüklü sularla.” Bazı çocuklar suyla oynamayı çok sevdiği için suyla oynamak, bebeğinin poposunu yıkamak uğruna bu oyunları oynamak istiyorlar. Eğer faydası oluyorsa yapmakta yarar var, o zaman o çocuk da yarın öbür gün o oyuncağını, bebeğini taklit etmiş oluyor.
• Burada sık sık sorulan sorular, “Bu oyuncak bebek kakasını yapmadı diye kızıyor mu?” , “Oyuncak bebeği silerken azarlıyor musunuz?” Hayır, bu oyunda azarlamak, kızmak, böyle şeyler yok. Sadece görsel olarak çocuğa bu çiş ve kaka olayını yaşatmak var o kadar. Bir ders vermek değil amaç, çocuğa bir gözlem fırsatı vermek. Çocuk diyor ki “Benim bebeğim şakadan oturakta çiş,kaka yaparken ben de büyüklerin tuvaletinde çiş yapacağım.” ve gidiyor tuvalete oturuyor, bazen de tam tersi oluyor. Çocuk mesaj verdikçe bunları biz değerlendiriyoruz.

3 yaşındaki oğlum konuşuyor da ama çiş kaka geldi demiyor tuvalete gidelim deyince gidiyoruz yapıyoruz ama beze yapmaya devam ediyor. Ne yapmalıyım?

Eğitim Danışmanı, Pedagog Prof. Dr. Norma RAZON:

• Demek ki anne tuvalete götürdüğü zaman çocuk çiş, kaka yapıyor. Bütün mesele onu zorlamadan çok ısrarcı davranmadan “çişin, kakan geldi mi?” diye sık sık sormadan belli aralıklarla onu tuvalete götürmek gerekiyor. Gittiğinde tuvaletini yaptığında da bunun üzerine “Teşekkür ederim, bak seni tuvalete getirdim, çişini yaptın kakanı yaptın, karnın rahatladı, miden rahatladı.”
• Burada verilmemesi gereken mesaj şu: “Çok mutluyum kakanı yaptın, ne iyi oldu çişini yaptın.” Yani çocuk çişini kakasını annesi veya bakıcısı için yapmıyor, onun için mesajda “çişini yaptın karnın boşaldı, rahatladı, karnın sıkışmayacak, kakanı yaptın miden boşaldı.” gibi mesajlar vererek çiş, kaka yapmanın anneyi mutlu etmek için yapılan şeyler olmadığını, rahatlamak için yapılan şeyler olduğunu çocuğa hissettirenbilmek.
• Kızım kreşteki öğretmeni ile karar verip bezini bir alt sınıfa hediye edip abla olmak istediğini söylemiş. İki gündür eğitime başladık ancak çişinin olup olmadığını sorduğumuzda olmadığını söylüyor. Tuvalete gidip biraz hikaye ve oyuncağıyla oyun yaptığında tuvaletini yapıyor. Kakasını da koltuğun arkasında yapıyor. Tuvalete gidince yapmak istemedi. Ne yapmalıyız?

Eğitim Danışmanı, Pedagog Prof. Dr. Norma RAZON:

• Bazı çocuklar bu denemeye öğretmenleriyle başlıyorlar ve bunu sadece öğretmenlerinin olduğu ortamda yapıyorlar. Bazı çocuklar başlayınca bunu evde de sürdürüyorlar.
• Ben genelde evde balamasından yanayım ama okulda da eğer çocuk tüm arkadaşlarının sırayla tuvalete gittiklerini görüyorsa ve taklit etmeye hazırsa başlanabilir.
• Burada önemli olan çocuğun kakasını tutup tutmadığı. Kaka tutma işi 1 günü aşarsa durun. Belki de çocuk hazır değildir. Gerekirse tekrar bezini bağlayın.
• Burada kendisine çişin veya kakan var mı diye sorulmazsa elinden tutulup tuvalete götürülürse çocuk çişini yapıyor. Belli ki kaka için beze ihtiyacı var. Koltuğun arkasına gittğinde bezi bağlanabilir ve çocuk kakasını yapabilir.

Çocuğumun gece bezleri hep dolu oluyordu. Gece bezini bırakmalı mıyım yoksa o uyurken bağlayıp o uyanmadan çıkartsam tuvalet eğitimi sürecini etkiler miyim?

Eğitim Danışmanı, Pedagog Prof. Dr. Norma RAZON: Belli ki çocuk gece bu kontrolü sağlayamıyor. Burada da değişik yöntemler uygulanabilir. Örneğin çocuk yatmaya yakın çok su içiyor mu, buna bakılabilir. Bu durumu control etmenin mümkün olup olmadığına bakılabilir.

• Eğer çocuk, yatmaya yakın çok fazla su içmemişse o zaman control etmek daha kolay olabilir.
• Eğer su içmişse uyuduktan 1 saat 20 dk sonra, hafif uyanıklık anında çocuk tuvalete götürülerek çişi yaptırılabilir eğer çocuk klozete veya oturağa çiş yapıyorsa.
• Bazı çocuklar 1.5 saat sonra mesanelerini boşalttıklarında sabah kadar bezleri kuru kalabiliyor. Bazı çocuklar 3 saat sonra kaldırıldıklarında mesane boşaldığında sabah kadar tutabiliyorlar. İki türlü kalktıklarında da sabaha kuru kalmayabiliyorlar. Bu da çocuğun henüz gecelerş bezsiz yatmaya hazır olmadığının göstergesi olabilir

Oğlum 2.5 yaşında. Kreşte tuvalet eğitimine başlamadan önce anlatmaya başladılar. Oğlum o gün bugündür çok sevdiği banyoya bile girmiyor. Özel bölgesini tutuyor ve çok ağlıyor. Nasıl eski haline döner?

Eğitim Danışmanı, Pedagog Prof. Dr. Norma RAZON:

• Okuldaki eğitimin içeriğini öğrenmek lazım öncelikle.
• Sonrasında da özel bölgelerle ilgili bir eğitim yapılmışsa çocuğa özel bölgelerimizin tanımadıklarımız tarafından ellenmemesi gerektiğinin açıklanması gerekir.
• Ayrıca yakınlarından da yardım isteyebileceği söylenmelidir. Bu durumda çocuğun anlatılandan ne anladığı çok önemlidir.

Kızım 2.5 yaşında. Çişini yaptığında kakasını yapınca söylüyor anne çişimi yaptım değiştir diye ama birkaç kez denedim bezini çıkarmak veya klozete oturmak istemedi. Acele etmek istemiyorum. Beklemeli miyim?

Eğitim Danışmanı, Pedagog Prof. Dr. Norma RAZON:

• Acele etmemek en doğru karar. 2-2.5 yaşlarındaki çocuklar bez değiştirmeyi, giysi değiştirmeyi hiç sevmiyorlar. Nefret ediyorlar bundan.
• Çıplak dolaşmayı da çok seviyorlar. Çocukların çoğu bunu yapıyor. Yeter ki bezini ona bağlamayın.
• Bu dönemlerde bezini değiştirmek için çok çabuk hareket etmek lazım. Çocuklar adeta sabote ediyorlar.

Kızım 20 aylık. 2 aydır gece bezi kuru kalkıyor. Sabah kalkınca direkt lazımlığa oturuyor. Sabah çişini lazımlığa yapıyor sonra bezini bağlıyorum. Kakasını bezine yaptığında bezini çekip « yeni » diyor. Yeni bez takmamı istiyor. Eğitime başlamalı mıyım ?

Eğitim Danışmanı, Pedagog Prof. Dr. Norma RAZON: Burada çocuğun altından kakalı bezi alıp naylon poşete koyup bağlayıp çöpe atıyoruz. Belki bezdeki kakayı tuvalete döküp sifonu çekerek ve kirli bezi çöpe atarak bu şekilde bir eğitime başlanabilir. O zaman çocuk, kakanın klozete gittiğini görüyor. Bunu görmek faydalı olabilir.

Alıştırma külotları teşvik eder mi?

Eğitim Danışmanı, Pedagog Prof. Dr. Norma RAZON: Bazı çocuklar bezlenmek de istemiyorlar tuvaleti kullanmak da istemiyorlar. Oturak da istemiyorlar. Bu alıştırma külotları çok iyi bir formül olabiliyor.

• Bazı çocuklar için bez yerine alıştırma külodu yeterli olabiliyor.
• Külot takma, külot giyme fikri bazı çocuklara çok iyi geliyor. Ara süreçte rahatlıkla alıştırma külodu kullanılabilir. Tavsiye ediyorum.

Kızım 33 aylık ve tuvalet eğitimi aldı. Geceleri çiş için uyandırıyorum fakat yapmıyor. Gece 22.00’dan sabah 07.00’a kadar çişini tutması normal mi?

Eğitim Danışmanı, Pedagog Prof. Dr. Norma RAZON: Bazı çocuklar gece tutabiliyorlar. Gece uyandırıldığında kalkamama durumu bazen derin uyku diliminin ortasında kaldırılmakla ilgili.

• Eğer çocuk derin uyku diliminin orta yerinde kaldırılıyorsa kalkamıyor, asabileşiyor, sinirleniyor.
• Eğer çocuk, zamanlama olarak tam derin uykunun bitimiyle hafif uykuya geçildiği 3-5 dakika içerisinde kaldırılırsa yakalamak mümkün oluyor.

Kızımız 2 yaşına geldi. Kaka yapacağı zaman çömeliyor ve “Kaka yapıyorum.” diyor ama çişini hiçbir zaman söylemiyor. Klozeti gördüğünde “Anne-baba çiş!” diyor. Ne zaman eğitime başlamalıyız?

Eğitim Danışmanı, Pedagog Prof. Dr. Norma RAZON: Birinci adımda eğilerek, çömelerek kakasını yapıyorken banyo alanında çişini yapmasını sürdürmesi sağlanabilir. İlla burada yapacağım diyorsa ise beklemek lazım. Gereksiz inatlaşmanın faydası olmaz.

Oğlum 3.5 yaşında. Bezi iki ay önce kaldırıldı. Gece gündüz çişini tuvalete yapıyor ama kakasını çekinerek kapı arkasına veya masa altına saklanarak yapmakta. İç çamaşırına yapmamasını nasıl öğretirim veya tuvalet alışkanlığını nasıl kazandırabilirim?

Eğitim Danışmanı, Pedagog Prof. Dr. Norma RAZON: Çocuğa: “Burada da çişini klozete, oturağa yapıyorsun ve kirlenmiyorsun, altın ıslanmıyor. Sen kakan geldiği zaman bize haber ver bezini bağlayalım ve sen yaptıktan sonra bezini atarız. İç çamaşırına yapmak yerine beze yaparsın ve atarız, hiçbir yerin de kirlenmez. Sen görüyorum kakanı yaptığın zaman gizlenerek, saklanarak yapıyorsun. Banyoda da kapının arkasına saklanarak yapabilirsin istersen.” denebilir.

Birinci adım olarak çocuğa kakasını banyoda yapmayı öğretebilirsiniz. Daha sonra da bezlenmesini.

Kızımın haftaya kardeşi doğacak. Onun bezlendiğini görünce bezi hiç bırakmayacak diye endişeliyim. Çocuğum 2.5 yaşında. Acaba uzun süre beklemeli miyim?

Eğitim Danışmanı, Pedagog Prof. Dr. Norma RAZON: Bir hafta çok kısa bir süre. Bu bir hafta içerisinde çocuk bez istemediğini söylerse olabilir. Bebek doğduktan sonra da bezine dokunulmaz. Eğer çocuktan bir sinyal gelirse bezin atılmasına dair, o zaman atılabilir. Ama çocuk istemiyorsa biraz daha beklenebilir.

Kızım 23 aylık. Yatağında suluğu bulunuyor. Gece uyanıp içip uykuya devam ediyor. Eğitim esnasında suluğu tamamen kaldırmak mı gerekir?

Eğitim Danışmanı, Pedagog Prof. Dr. Norma RAZON: Yatağın içinde su bulunduğu anda eline geldikçe veya dudakları suluğun ağız kısmına değdikçe çocuk içiyor. İçtikçe mesane doluyor ve çocuk bir şekilde onu idrar yoluyla çıkarıyor. Bir süre sonra uyku alışkanlığı tamamen oturur da suluğu yatağından çıkarabilirse başlayabilir.

Kızım 28 aylık. Klozete veya lazımlığa otururken bezini veya külodunu çıkarmak istemiyor. Ne yapmalıyız?

Eğitim Danışmanı, Pedagog Prof. Dr. Norma RAZON: Belirli bir süre böyle devam edilebilir çünkü çocuk en azından çişin ve kakanın klozete yapıldığını öğrenmiş. Bir süre daha beze yaparak deneyimliyor. Bir süre daha böyle devam edilebilir.

3 yaşında bir çocuk için 2-3 günde bir kaka yapması normal midir?

Eğitim Danışmanı, Pedagog Prof. Dr. Norma RAZON: İdeali çocuğun her gün kaka yapması. Bunu çocuk doktoruyla paylaşmakta fayda var çünkü böyle durumlarda ailenin özellikleri de önemli rol oynayabiliyor.

Kızım 5 yaşında. Tuvalet eğitimi çok uzun sürdü. Şu an gündüz bir problem yok ama geceleri ben uyandırmasam tuvalete kalkmıyor, yatağını ıslatıyor. Uyurken tuvaleti geldiğinde uyanabilmesi için ne yapabilirim? Bir de bazen dışarıda tuvalete çok fazla gidiyoruz. Fazla su içmemesini sonucunda devamlı tuvalete gittiğimizi söylüyorum. Bu, çocukta bir endişe yaratır mı?

Eğitim Danışmanı, Pedagog Prof. Dr. Norma RAZON: Bu durumu bir doktora danışmakta fayda var öncelikle. Çok su içmek bazı hastalıkların habercisi olabilir diyabet gibi.

• 5 yaşında gece çişini tutamıyorsa ise çocuğun uykusu çok ağır olabilir ve bu sinyali alamıyor olabilir.
• Bazen burun tıkanıklığı ile çiş tutamama bağlantılı da olabiliyor.
• Bazı çocukların mesanesi küçük olabiliyor.
• Bir de kas egzersizleri var. Mesane kaslarının tutma gücünü geliştirmek için ürologların verdiği bazı alıştırmalar var. Bunun için de ürologlara danışılabilir.

Çocuğun anne veya babasını tuvaletini yaparken izlemesi eğitimin bir parçası olabilir mi ya da tam tersi çocuğu olumsuz mu etkiler?

Eğitim Danışmanı, Pedagog Prof. Dr. Norma RAZON: Geçmişte çocuklar anne ve babalarını tuvalette izleyerek öğrenirdi ama özellikle son senelerde bazı ekollerin fark edilmesi ile çocuğun çeşitli etkilenebildiği söyleniyor. Birçok aile çocuğunun önünde tamamen çıplak da geziyor ve bir sakınca görmeyebiliyor. Bu biraz da ailenin gelenek ve göreneklerine bağlı. Bu konuda tam bir kural yok.

Annenin bebekle birlikte tuvalete, banyoya gitmesi konusunda ne düşünüyorsunuz? İlerleyen süreçte tuvalet eğitimini zor etkileyebilir mi bu durum?

Eğitim Danışmanı, Pedagog Prof. Dr. Norma RAZON: Bunun tuvalet eğitimiyle bir ilgisi yok. Bazı çocuklar annelerini gözden kaçırmak istemiyorlar. Anne tuvalete gidince de mutfağa gidince de peşinden gidiyorlar.

• Böyle bir durumda çocuğa « anne şimdi tuvalete girip çıkacak » öğretilmeli.
• Çocuğun anneyi rahatsız etmemeyi öğrenmesi lazım. Bunu da ane çocuğa yaşatarak öğretmeli.

Kızım bezini değiştirirken kakasını görmek istiyor. Göstermemizde bir sakınca var mı?

Eğitim Danışmanı, Pedagog Prof. Dr. Norma RAZON: Sakıncası yok. Vücudumuzu tanımak adına dün yediği yemekten bahsedip onlar gösterilebilir. Korkmadığı sürece gösterilmesinde sakınca yoktur.

Memeyi bıraktığımızdan beri kızım (23 aylık) geceleri 1-2 defa yarı uyanık ağlayarak su istiyor. Yatağında suluk olmuyor ben götürüp veriyorum. İçtikten sonra uyumaya devam ediyor. Bazen bezi kuru bazen ise dolu kalkıyor. Tuvalet eğitimine başlamadan önce su vermeyi kesmeli miyim? Su vermediğimde ağlamaya devam edeceği için ona ne şekilde açıklayabilirim?

Eğitim Danışmanı, Pedagog Prof. Dr. Norma RAZON: Suyu memenin yerine koyduğu için biraz zaman tanımak lazım. Giderek suluktaki su miktarı azaltılır ve belki 1 kere su içer duruma gelir. Bir süre sonra suluk tamamen kalkar ve gece eğitime başlanabilir.

Tuvaletini yaptığında takdir etmek ile bu abartılı övgüyü birbirinden ayırmalı mıyız yoksa takdir hiç mi yok?

Eğitim Danışmanı, Pedagog Prof. Dr. Norma RAZON: Takdir var ama abartı yok. Teşekkür var. Güzel koştun, bugün kupkuru kaldın gibi güzel şeyleri tabii ki yakalayacağız ama abartılı tepkiye gerek yok. Çocuk bunu hep bekler oluyor ve almadığında ise çok mutsuz oluyor.

Bebekler neden kaka yaparken saklanır?

Eğitim Danışmanı, Pedagog Prof. Dr. Norma RAZON: 2 yaş öncesi kaka yaptığının çok farkında değil ama sonrasındakiler farkında.

• Özel bir şey yaptıklarını sanıyorlar ve kimse onları rahatsız etmesin istiyorlar.
• Saklananlar var, gizlenenler var. Değişik nedenlerden ötürü olabilir. Asıl amaç rahatsız edilmemek de olabilir.

Kaç yaşına kadar ebeveyn çocuğunun altını silmeli?

Eğitim Danışmanı, Pedagog Prof. Dr. Norma RAZON: Ben genelde anaokuluna kadar diyorum. Popo silme eğitimi de çocuğa verilmeli. Nasıl silecek, kaç kağıt koparacak önemli. Bu eğitim çocuğa ailesi tarafından verilmeli

Bezden kurtulduktan sonra da alışveriş merkezi gibi yerlere gidildiğinde, evet hijyenik değil kabul ediyoruz ama sonuçta oralara sokmak istememek, “Ay buralar çok pis” diyerek çocuğu sokmamak da bir süre sonra çocuk dışarıda tuvalet yapmamaya başlıyor ve dışarıdayken tutuyor. Özellikle büyük şehirlerde dışarı çıkmadan önce tuvalete girse olabilir çok su içmiştir bir daha tuvaleti gelir ve siz eve dönene kadar çocuk onu tutuyor ve bu da özellikle mesane sağlığı için, idrar yolları sağlığı için, psikolojisini bir kenara bıraksak sağlığı için de bir o kadar önemli ve uzun süre tutmaması gerekiyor o yüzden söylediğiniz şey bunu çağrıştırdı “üf pis kokuyor” dememek lazım ama bezden kurtulduktan sonra da umumi tuvalet kullanılacağında oraları çok kötülememek lazım ki dışarıda çişini kakasını tutmasın çocuk.

Yüzde yüz katılıyorum. Mesela çok titiz anne babalar eğer alışveriş merkezinin tuvaletine çocuğu götüremeyeceklerse , küçük portatif tuvaletler var onları taşısınlar yanlarında ve onu kullandırsınlar. Ben covidden önce eczanelerde hemen kasanın başında çocuk titiz anne babalar için spreyler satılıyor eğer bir alışveriş merkezinin tuvaletini kullanamayacak kadar titizseniz bunun için de dezenfektan var bunu tuvalet kapağının üstüne sıkabilirsiniz ya da yine portatif klozetin üzerine konan kağıtlar gibi bunlar da kutunun içinde bir tane çıkıyor ve tuvalete giren, kendisi bunu klozet kapağının üstüne koyabiliyor sonra çocuğunu oturtabiliyor. Hatta ben bunlardan almıştım ve çok titiz annelerime ve babalarıma ofisteyken veriyordum böyle bir çare de varmış bunu da unutmayın. Bazı anne babalar buna rağmen çocuklarını umumi yerlerde veya alışveriş merkezlerinde tuvalete götürmüyorlar ve “tut çişini, tut kakanı” diyorlar, “ne olacak canım, bir 10 dakika tutar” nasıl tutsun çocuk 10 dakika, zaten çocuk çoğu zaman fark ettiğinde çişini yapmak üzere, onun için “tut çişini eve gidince yap” demek çok uygun değil bana kalırsa, orada çocuğu rahatlatacak bir formül bulmak lazım.

Tuvalet iletişimi

Kızım şu an 15 aylık 20 günlükten itibaren tuvalet iletişimi uygulamaya başladık ve yaklaşık 1 yaşına kadar başarıyla tuvaletini tuvalete/wc’ ye yaptırdım. Oturmaya başladıktan sonra da adaptör kullanmaya başladım ve burada da tuvaletini yapmaya devam etti ancak 1 yaş civarı kızım buna karşı koymaya başladı ve 1 ay içinde tamamen bıraktı ben de onu bu konuda zorlamadım şu an 15 aylık ve işaretlerle tuvaleti nereye yapıyoruz sorusuna klozeti gösteriyor ancak oturunca yapmıyor, eğitim için biraz daha beklemeli miyim yoksa bu şekilde oyunlarla denemeler yapmaya devam etmek doğru olur mu ?

Eğitim Danışmanı, Pedagog Prof. Dr. Norma RAZON: Kendisi anlatsa çok iyi olur çünkü 20 günlük başlayan eğitimi ben bilmiyorum, belki dinleyicilerimizi de aydınlatmak açısından bunu dinleyebilirsek iyi olur, insan her gün yeni bir şey öğreniyor.

Tuvalet iletişimi diye bir şey var, doğduğunda çocukla iletişiminizden çocuğun çişinin veya kakasının geldiğini anlıyorsunuz ve ondan sonra çocuğu tuvalete götürüyorsunuz, tabii çok küçük dönemlerde dizlerinin altından tutarak bekliyorsunuz, çok kısa sürede yapıyor zaten. Bu uzunca bir süre böyle devam etti çünkü ben çocuğum doğduğundan itibaren işi de bıraktığım için her şeyin sinyalini rahatlıkla anlayabiliyordum, çişinin kakasının geldiğini anlayabiliyordum ve götürüyordum tuvalete, çok kısa süre içerisinde çişini ve ya kakasını yapıyordu.

Evet, farklı bir şey mi diye merak ettim bu iletişim diyince. Bunu görüyorum yalnız orada bir bilinçlenme değil, bir şartlanma var çocuğu tutuyorusunuz ve çocuk çişini kakasını yapıyor ama bu çişini kakasını oraya yapmayı öğreniyor demek değil. Ben şu anda çok ısrarcı davranmam, belli ki şu anda bir inatlaşma savaşına girmiş gibi, tamam diyorum sen hazır olunca buraya yaparsın. Hatta şeyi de kullanmıyorum “Büyüdüğün zaman buraya yaparsın.” veya “Bebekler beze yapar, büyükler klozete yapar.” böyle bir muhabbete de girmiyorum ama “Ben buraya yapmak istemiyorum.” dediği anda “Tamam, bezine yaparsın hazır olduğunda söylersin ben yine seni tutarım, klozete yaparsın” yani bence çok inatlaşmamakta yarar var.

Yeğenim 2.5 yaşında kaka gelince haber veriyor veya arkamıza geçip oturur pozisyonda yaparken biz “tuvalete gidelim.” dediğimizde, “Yok burada yapacağım.” diyor. Bazen de klozetin üstüne adaptör aparatlardan koyup üstüne oturttuğumuzda bir süre oturuyor sonra “Korktum.” diyip aşağı inmek istiyor, önceden her şeyi anlattık o şekilde götürüyoruz lavaboya ne yapmamızı önerirsiniz?

Eğitim Danışmanı, Pedagog Prof. Dr. Norma RAZON: Muhtemelen daha hazır değil, birilerinin arkasına saklanıp orda yapmayı tercih ediyor. Bu süreçte belki de klozetin deliğine düşmekten korkuyor da olabilir. Orada şöyle bir önerim olabilir, çiş yaptırmak değil kaka yaptırmak değil ama o sırada banyoya girdik diyelim, “şurada bir pantolonunu indiriyim de dizlerin çok kirlenmiş siliyim.” çocuğun altında bezi, külotu, şortu hatta bazen pantolonuyla bile adaptörün üstüne oturtuyorum. Belli ki oraya oturtmamın sebebi çiş veya kaka değil. “Bak seni şimdi buraya oturttum, pantolonunu çıkarttım ama sırf dizlerini ve ayaklarını silmek için.” ya da ayakkabılarını orada çıkarıyoruz sonra indiriyorum klozetten. Yani çocuk o klozetin, adaptörün üzerine oturduğunda düşmediğini sağlam bir yer olduğunu anlamış oluyor. Onu ara ara o şekilde kullanabilirler. Ya da leğende bir şey yıkarken çocuk oturağının üstünde külotuyla, pantolonuyla oturmak isteyebilir, oturtuyorum oranın da güvenli bir yer olduğunu anlaması açısından. “

• Korkma korkma düşmezsin.” demiyorum çünkü korkma dediğimiz zaman demek ki korkacağım bir şey var ki korkma diyoruz ama deniyoruz ve güvenli bir yer olduğunu çocuğa yaşatmış oluyoruz.

Kızım 23 aylık, yaklaşık 2,3 aydır kakasını yaptığında yaptığını söylüyor ve bezini değiştirmemi söylüyor, sabahları bezi ıslak kalkıyor. Eğitime ne zaman başlamalıyım? Bezini çıkardım ama kesinlikle lazımlığa yapmıyor. Kakasını yaparken oturur pozisyona geliyor ama tuvalete götürmek istediğimde hayır diyor, ne zaman başlamalıyım?

Eğitim Danışmanı, Pedagog Prof. Dr. Norma RAZON:

• Bence arada çocuk kendi kendine tuvalet eğitimine başlamış bile ama “Gel tuvalete gidelim, tuvalete yap.” belki de bu ifadelerden hoşlanmıyor, yine bir şekilde el yıkama, diş fırçalama, bebek yıkama bu bahanelerle tuvalete gidildiğinde acaba hazır burdayken oturmayı kabul ediyor mu? Denenebilir bu ama ıslak kalktığına göre sabah çok aceleye geceleri bezini kaldırmasınlar.
• Bazen çocuklar 2-2.5 yaşlarında bezi atıyorlar ve 6 ay, 8 ay, 1 sene bezsiz dolaşabiliyorlar ve sonra birdenbire bir bakıyorsunuz beze geri dönüş var. Ne şekilde? Çocuk bezimi bağla diye ağlıyor, evin değişik köşelerine saklanıp orada burada çiş yapıyor veya külotunu indiriyor yine evin farklı yerlerinde kakasını yapıyor. O zaman orada bir sıkıntı var demek. Yani bu çiş, tuvalet tutma ve klozete yapma alışkanlığını kazanmış olan çocuklarda birden bire bir gerileme, üstüne yapma var ise orada bir şey var.
• Araştırıldığında çoğu zaman bir kardeşin doğumu ile karşılaşabiliyoruz, çünkü bir bebek var evde üstüne çiş yapan ve kaka yapan bebeğe methiyeler oluyor. Bu sefer çocuk ilgi çekmenin yolunun oraya buraya çiş yapmak veya kaka yapmak olduğunu düşünüyor.
• Ya da bir şekilde çocuk bir travma yaşamıştır; bu kontrol edemediği bir tepki olabilir, çocuk bir şekilde ilgi istiyordur ve olumsuz yönden bu ilgiyi almaya çalışıyordur, bunun gibi pek çok nedeni olabilir. Mesela buna “sekonder” sonradan ortaya çıkmış “enüresiz” alt ıslatma “enkoprezis” kaka yapma gibi ifadeler de kullanıyoruz, yani daha önceden tuvalet alışkanlığı kazanmış olan çocukların geriye dönüş yapması, gerilemesi. Burada da altta yatan nedenleri keşfetmek bu nedenleri yok etmek ondan sonra tuvalet eğitimine geçmek önemli.