Çocuklarda Okumanın Nöropsikolojisi

Çocuk gelişimi için eğitim yılları boyunca okumanın öneminden söz edilmektedir. Okul yaşına gelen her çocukta okumanın gerçekleşmesi, öğrenmenin temel bir basamağı olarak ele alınmaktadır.

Anlayarak okuma nedir?

Minik görsel sembollerin, yani harflerin birbirlerinin yanında kimi zaman uzun kimi zaman daha uzun dizgiler yapıp, aralarında tek harflik boşluklar bırakarak sıralandığı, adına cümleler denen yapıların anlam kazanması “anlayarak okuma” olarak adlandırılır.

İçerik ve kümelenme olarak “Ealleg” olarak da özetlenebilecek harf dizgisinin “Ela gel” gibi bir anlam, bir istek bildiren cümleye dönüşmesi için, görsel algının harfleri ayırt etmesi, göz hareketlerinin koordine biçimde bir sırayı izleyebilmesi, aradaki o minik boşluğun fark edilerek iki kümeli harf parçacıklarının bir anlam ifade eden cümleye dönüşmesi tam bir nöropsikolojik şölendir.

Sesli okuma

Sesli okuma sürecinde çocuğun bu görsel şifre çözümünü bir de dil-dudak-damak-yutak kaslarını ve nefesini devreye katarak sese dönüştürmesi, söylediği sözcüğü duyduğunda aldığı işitsel geribildirim ile de görsel olanı işitsel ve dolayısıyla sözel bir veriye dönüştürmesi gerekecektir.

Bu süreç görsel algı alanı, göz hareketlerinin minik sarkaçlar oluşturduğu izleyebilme becerisini, tek harflik boşluklarda durabilmek için dur-düşün kapasitesini, ses ve sembol birleşimi için ses algı alanını, ses üretimi kaslarını ve tüm bu farklı alanların birbiriyle uyum içinde çalışmasını gerektirir.

Okuma beyinde nasıl gerçekleşir?

Okuma beyindeki bir orkestrasyon sürecidir. Bu orkestranın tüm bileşenlerinin oluşması için gözlerin hemen üstünde bulunan beynin frontoorbital bölgelerinin belli bir olgunluğa ulaştığı 7 yaşa ulaşmak gereklidir

Aynı bölge, kas hareketlerinin koordine edildiği motor kortekse de, konuşma merkezi olan Broca alanına da yakındır.

Frontal loblar yürütücü işlevleri adı verilen bir dizi işlevleri ile algısal olanı dizgiye tabii tutarak, sıralayarak, bekleyerek, planlayarak ve kontrol ederek okumada benzersiz bir orkestra şefi görevi görürler.

Bu noktada, verileri birleştirme sürecinin kritik önemde olduğu dikkat alınmalıdır. Bir çocuğun okuma öncesinde sözcük bileşenleri olan dikey çizgiler, yatay çizgiler, yuvarlaklar, eğri çizgiler, noktalar gibi görsel şifrelerle karşılaşmış olması beklenir. Okuma materyali ile karşılaşma deneyimlememiş çocuklarda bu şifrelerin öncelikle tanınması ve yazı ve çizi yardımıyla pekiştirilmesi önemlidir.

Çocuklarda okul öncesinde yazı ve çizgi çalışmaları yapmak bu nedenle gereklidir. Yazı yazma, çizme gibi devinimsel etkinlikler okumanın derinleşmesini sağlar. Kas hafızası eşliğinde bir şifre olan harfi oluşturma süreci hem planlama, bekleme, sıralama alanına yani yürütücü işlevleri besler, geliştirir.

Yazı çalışmaları okuma gelişiminin de temel parçasıdır.