Çocuklarda Narsisizm

Narsistlik genel anlamıyla bireyin kendini diğer insanlardan üstün olarak algılaması, kişisel çıkarlarına öncelik vermesi ve kendilerine diğer insanlardan farklı ve özel davranılması gerektiğine inanması olarak tanımlanır.

Narsistlik bir kişilik özelliği olarak görülse de bu kişilik özelliğinin daha uç formlarda görüldüğü durumlarda narsist kişilik bozukluğu olarak tanımlanır. Narsist kişiliğe sahip olan insanlar küçük düştüklerini hissettikleri veya utandıkları durumlarda agresif bir şekilde diğer insanlara karşı ani tepkiler vermeye meyillilerdir (Brummelman, 2015). Ayrıca narsizm iki farklı yönden ele alınır. Birincisi, büyüklenmeci narsizm olarak adlandırılır ve karşısındakini küçük gören, kendini kusursuz hisseden ve kibirli tavra sahip bireyler için kullanılır. İkinci olarak kırılgan narsizm ise öz saygı eksikliği, insanlara güvenin az olması ve içe dönüklük gibi özellikler ile nitelendirilir (Miller ve ark., 2017).

Narsistliğin Çocukluk Dönemindeki Temelleri

Araştırmalar Batı ülkelerindeki gençler arasında narsizm seviyelerinin özellikle son yıllarda sürekli bir artış gösterdiğini belirtiyor (Brummelman, 2015). Bu sebeple bireylerin çocukluktan itibaren etkilendiği hangi temel durumların narsistliğe etki edebileceği iki farklı bakış açısı ve kuram olarak ele alınıyor.

Sosyal Öğrenme Kuramı Açısından Narsisizm

Sosyal Öğrenme Kuramı, bireylerin davranışlarını ve tepkilerini çevrelerinde gördüğü kişilerin davranışlarını gözlemleyerek ve taklit ederek oluşturduğunu savunur. Bu kurama göre çocukların ailesinin, akrabalarının, oturduğu çevredeki ve okulundaki insanların çocuğun sosyal davranışlarının gelişmesinde ve şekillenmesinde büyük bir önemi vardır. Çocuklarda narsistlik kavramı bu kuram üzerinden ele alındığında eğer ebeveynler çocuklarının yanında diğer çocukları veya çocuklarının arkadaşlarını kendi çocukları ile karşılaştırıyor ve kendi çocuklarını çok özel ve diğerlerinden farklı olarak gördüğünü vurguluyor ise çocuk ebeveynlerinin bu düşüncelerini ve duygularını içselleştirir. Bu yargıları içselleştiren çocuk, ileride kendisi ve diğer insanlar hakkında gerçekçi olmayan standartlar ve karşılaştırmalar yapmaya meyilli olabilir (Brummelman, 2015). Örneğin, “Benim kızım/oğlum kusursuzdur, her şeyi en güzel o yapar”, veya “Bak kızımız/oğlumuz diğer çocuklar gibi değil” gibi çocuğu arkadaşlarıyla karşılaştırmaya iten, gerçekçi olmayan ve çocuğu fazla özelleştiren cümleler sıklıkla kurulursa çocuğun kendisini ayrıcalıklı olarak algılama ve diğer insanlardan üstün görme olasılığı artacaktır. Aynı zamanda eğer ebeveynlerden biri veya çocuğun yakın olduğu ve davranışlarını sık gözlemleyebildiği gibi narsistlik kişilik özelliklerine sahip ise, hatalarını kabul etmekte zorlanmak ile beraber karşısındaki insanı kusurlu olarak görüp agresif davranışlara başvuruyor ise; çocuğun yaptığı gözlemlerin ileride kendi sosyal davranışlarına da bir temel oluşturması mümkündür.

Üye olun çocuk gelişiminde size rehberlik edelim!

Doğumdan itibaren çocuğunuzun gelişimine göre günlük eğitim planı

Uzmanların hazırladığı 2.500’den fazla eğitici oyun

Uzmanlarla seminerler

Uzmanlara danışma

Üye Ol

Psikanalitik Kuram Açısından Narsisizm

Çocuklarda narsistik kişilik özelliklerinin oluşmasına neden olabilecek bir diğer faktör olan ebeveynlerin çocuğa karşı davranış biçimidir. Psikanalitik kuram çerçevesinde ise ebeveynlerin çocuğa soğuk ve küçümseyici tavırda yaklaştığı durumlarda narsist olarak büyümeleri daha olasıdır. Araştırmalar, ebeveynler çocuğa karşı sevgisini göstermeden, sıcak davranmadan ve başarılarını göz ardı eden bir tavır sergilediklerinde çocukların narsist özelliklere sahip olma olasılığının arttığını göstermiştir (Brummelman, 2015). Bu durumda birey ileride büyüklenmeci narsizm özelliklerine veya kırılgan narsizm özelliklerine sahip olabilir. Çalışmalar büyüklenmeci narsizmi etkileyen faktör olarak ailenin çocukluktaki soğuk davranışlarını bireyin aşırı bir şekilde telafi etmesi olarak yorumlamıştır (Miller ve ark, 2017). Bu durumda başkalarını küçümseyici ve kendinin kusurlarını kabul etmeyen davranışların sebebi altta yatan takdir edilme ihtiyacı ve beğenilmeme hissinden dolayı olabilir. Aynı zamanda ebeveynlerinin karşılamadığı takdir edilme hissinin başka insanlarda ve ilişkilerde arandığı durumlarda hissi bireyin öz saygısının azalması ve başkalarına karşı güvensizlik hissi yaşaması da mümkün olabilmektedir.

Narsisizmde Ailenin Rolü

Çocuğun narsistik kişilik özelliklerini sahip olmasını önlemek veya bu duruma yol açmamak için ailelerin rolü oldukça önemlidir. Öncelikle çocuğunuzu arkadaşları ile karşılaştırmamak ve gerçekçi olmayan bir üstünlük algısı yaratmamak gereklidir. Narsist olmak öz güven sahibi olmak ile aynı şey olmadığı için çocuğun gelişiminde öz saygısını geliştirmesini desteklenmelidir. Bunun için çocuğa alan açılmalı ve kabiliyetlerini ilerletmesi desteklenmelidir. Başarabildiğini gören ve ebeveynleri tarafından takdir edilen çocuk, kendisini başkaları ile kıyaslamak yerine her zaman kendi sınırlarını aşabilmeyi hedefler. Aynı zamanda narsist bireylerde görülen kusursuzluk hissinin önüne geçmek için ise çocuğun hatalarını fark etmesi ve düzeltebilmek için çaba sarf etmesini desteklemek önemlidir. Son olarak ebeveynlerin çocuğa ihmalkâr ve soğuk tavırda yaklaşmak yerine sıcak ve başarılarını takdir edip destekleyen davranışlarda bulunması, çocuğun öz güvenli olarak yetişmesine yardımcı olacaktır. Yetersizlik hissi hissetmeyen çocuk ileride farklı insanlar ile ilişkilerinde de kendini başkalarına kanıtlayarak onlardan değer ve takdir görmeyi beklemeden benliksaygısı yüksek bir birey olarak yetişecektir.