Erken Çocukluk Döneminde Üstün Zekalı Çocuklar

Zihinsel gelişim bebeklik döneminden itibaren değerlendirilebilir.

Çocuğun üstün zekalı olduğu ne zaman anlaşılır?

Üstün zekalı çocuğun belirtileri için bebeğin anlamlı bakışları, uyaranlara verdiği tepkiler, oyuncaklara dikkatini vermesi vs. bunun bazı göstergeleridir. Ancak sağlıklı zeka değerlendirilmesinin yapılabilmesi için standart araçlara ihtiyaç duyulmaktadır. Çok küçük yaşlarda yapılan değerlendirmelerin çocukların hızla geliştiği döneme denk geldiği için sağlıksız sonuçlar verebileceği göz önünde bulundurulmalıdır. Zihinsel yetenek çocuklarda, zeka (IQ) testleri ile 3 yaşından itibaren güvenilir bir şekilde ölçülebilir . Ancak bu konuda ülkemizde kullanılan ölçme araçları yetersiz kalmaktadır. Ülkemizde uygulanan en güncel, geçerli ve güvenilir araçlar en erken 5 ve 6 yaşından itibaren uygulanabilmektedir. Erken tanılanma hangi yaş düzeyinde yapılırsa yapılsın, amacı çocukların gelişim düzeylerine uygun eğitimsel ihtiyaçlarını erken karşılamak olmalıdır.

Anaokuluna devam eden ve gelişimlerinin çok daha ilerisinde sorular soran çocukların bilgi akışı kesilmeli midir?

Üstün zekalı çocuğun eğitimi dikkatli şekilde verilmelidir. Üstün zekalı çocukların en önemli özelliklerinden bir tanesi de ‘meraktır’. Bu özelliklerini de sayısız soru sorarak ortaya çıkarırlar. Çoğu zaman anne-babalar ve öğretmenler bu sorulardan bulanır, hatta bazılarını yanıtlamaya bilgisi yetmez. Bu nedenle de özellikle okul öncesi kurumlarda bu bilgi edinme hevesi bastırtılmaya çalışılır. Hatta ne yazık ki bazı öğretmenler anne – babalara çocuklarının bilgi akışını kesmelerini tavsiye edilir. Bunun genellikle nedeni, diğer yaşıtlarının sıkılacağı ya da eğer küçük yaşta öğrenirlerse ilerde sınıf ortamında sıkılacakları olarak gösterilir. Bununla birlikte merak aslında motivasyonu ve okula karşı olumlu tutumu da etkileyen bir bileşendir. Özellikle de bu nedenden ötürü üstün zekalı çocukların okuldan ve eğitimden soğumamaları için meraklarını bastırmak yerine alevlendirmek gerekir. Belirli bir konuda bilgi doyumuna ulaşan çocuk, başka bir konuya geçebilir ve o konuda derinlemesine bilgi edinmeye başlayabilir. Ya da sadece tek bir konuya odaklanarak o alanda zamanla uzmanlaşmaya başlar. Aslında yetenek gelişimi de bu anlamda daha bu yaşlardan beslenmeye başlar.

İlkokula erken başlama ya da sınıf atlama kararı alırken nelere dikkat edilmelidir?

Üstün zekalı tanısı almış ya da okumayı erken yaşta kendi başına sökmüş, sayılara meraklı çocuklar bilgi donanımı açısından okula erken başlamak için hazır olabilirler. Burada en çok dikkat edilmesi gereken nokta üstün zekalı çocuklarda karşımıza çıkabilecek ‘asenkronize gelişim’dir. Üstün zekalı çocuklar, zihinsel olarak her ne kadar yaşıtlarının daha ilerisinde olsalar da sosyal ve duygusal anlamda yaşıtlarına paralel bir gelişim gösterebilirler. Bu nedenle okula erken başlama kararı verilirken bu konuya mutlaka dikkat edilmesi ve bir uzman görüşünün de alınması yararlı olacaktır. Ayrıca bu karara çocuğun da dahil edilmesi ve görüşünün sorulması büyük önem taşımaktadır.

Üye olun çocuk gelişiminde size rehberlik edelim!

Doğumdan itibaren çocuğunuzun gelişimine göre günlük eğitim planı

Uzmanların hazırladığı 2.500’den fazla eğitici oyun

Uzmanlarla seminerler

Uzmanlara danışma

Üye Ol

Pedagog Prof. Dr. Ümit Davaslıgil’in “0-2 Yaş Üstün Zekâlı ve Yetenekli Bireylerin Eğitimleri” yazısını da okumanızı tavsiye ederiz.

Erken çocukluk döneminde üstün zekanın en temel belirtisi matematik becerileri midir?

Üstün zekalı çocukların erken belirlenmesinde sadece matematik becerilerine odaklanmak resme sadece tek taraflı bakmaktır. Zeka ile ilgili genel kanılardan bir tanesi de üstün zekalı kişilerin matematik becerilerinin gelişmiş olması beklentisidir. Ancak bu ne yazık ki her üstün zekalı çocuk için geçerli değildir. Matematik becerisi gelişmemiş ama edebiyat, spor ya da liderlik alanında yetenekli olan pek çok üstün zekalı çocuk bulunmaktadır. Bunun yanı sıra iki kere farklı/özel dediğimiz çocuklar da bir yandan üstün zeka tanısı almışken öte yandan öğrenme güçlüğünün bir alt tipi olan diskalkuli (matematik zorluğu) tanısı alabilirler. Dolayısıyla bu çocukların matematik becerileri zayıf ama zekaları üstün olabilir.

Üstün zekalı bir çocuk aynı anda başka bir tanı daha alabilir mi?

İki kere farklı/özel çocuklar üstün zekalı olup da fiziksel ya da zihinsel sorunlara sahip olan yani iki kere tanı almış çocuklardır. Fiziksel sorunlar görme, işitme, bedensel gibi engellerken; zihinsel sorunlar Asperger sendromu, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, otizm, öğrenme güçlüğü gibi sorunlardır. Ne yazık ki bu sorunlara sahip olan tüm çocuklar iki kere farklı olarak tanılanmayabilir. Bazen sadece üstünlükleri fark edilir ve ona yönelik müdahaleler yapılır, bazen sadece sorun alanları fark edilir ve üstünlükleri gözden kaçar. Bazı durumlarda ise iki durum birbirini maskeler üstünlükleri ya da sorun alanları tanılanmaz.

Kaynaklar:

Leana-Taşcılar, M. Z. (Editör) (2017). Özel Yetenekli Çocukların Psikolojisi. Ankara: Nobel Yayıncılık.

Sak, U. (Editör) (2018). Üstün Yeteneklilerin Tanılanması. Ankara: Vize Yayıncılık.