Bebeğin fiziksel, zihinsel, sosyal ve duygusal gelişiminin yanında beslenme, uyku ve sağlık gibi alanlar hakkında da bilgi sahibi olmak hem anne-babanın kendine güvenini destekler hem de bebek bakımını kolaylaştırır.
Her bebek belirli reflekslerle dünyaya gelir. Bu reflekslerin en önemli ve en göze çarpanları emme ve kavrama refleksidir. Bebek doğduğu anda hareketlidir yattığı yerde ellerini ve kollarını hareket ettirir ve başını yanlara çevirebilir. Bir ayını dolduran bebek karın üstü yatarken çenesini yerden kaldırabilmeye başlar fakat baş hakimiyetini tam olarak kazanmamıştır. Omurgası henüz gelişmemiş bebeğin ilk aylarda kucakta tutulurken mutlaka başının ve sırtının desteklenmesi gerekir.
1 aylık bebek kilosu cinsiyetine göre değişiklik gösterebilir. Bir aylık bebek kaç kilo olmalı sorusunun cevabı kız ve erkek çocuklar için farklıdır. Bir aylık bebek kilosu erkek bebek için ortalama 4500 gram ve boyu 55 santim, kız bebeğin ise ortalama kilosu 4000 gram ve boyu 55 santimdir.
Bebek dünyaya geldiğinde işitme ve görme duyuları gelişmiştir, tat alabilir ve dokunulmaya hassastır. Bebek 15-20 santim uzaklığındaki nesneleri görebilir, sese duyarlıdır ve başını sesin geldiği yöne doğru çevirebilir. Canlı ve parlak renkli nesneler bebeğin görme duyusunu uyarmak ve geliştirmek için doğru materyallerdir. Dil gelişimi de doğum ile birlikte hatta anne karnında başlar bu nedenle henüz ilk aylarda bebek ile konuşmak, ona gösterilen cisimleri adlandırmak ve ona ismi ile hitap etmek zihinsel gelişime katkı sağladığı kadar dil gelişimi için de faydalıdır.
Bebeğin tat alma duyusu anne karnında gelişmeye başlar. Bebek anne karnında içinde bulunduğu sıvıyı yutar ve ilk tat alma deneyimlerini yaşar. Bebek doğduğunda tat alma duyusu gelişmiş olur. 1 aylık bir bebek tatları kolaylıkla ayırt edebilir ve tatlı yiyecekler daha fazla hoşuna gider. Anne sütü ve formül mamalar bebeğin tercihine uygun tattadır. Bebeğin koku alma duyusu da tat alma duyusu gibi gelişmiştir. İlk ayda özellikle anne kokusuna oldukça duyarlıdır.
Bu ayda bebek gülümseme başlar. Henüz sosyal olmayan ve bir duygu belirtmeyen bu gülümsemeye gülümseyerek karşılık vermek oldukça önemlidir.
Bu aylarda ağlama bebeğin en önemli iletişim aracıdır. Acıktığında, canı acıdığında, uykusuzken, gazı varken, ani hareket ve ani sesle irkildiğinde ağlar. Bebeğin ağlamasına duyarlı davranmak önemlidir, bebeği rahatlatmak ve ihtiyaçlarına karşılık vermek güven duygusunu geliştirir.
Bebek birinci ayda annesini tanımaya başlar. Annesinin yüzünü, sesini ve kokusunu ayırt edebilir. Annesinin yanına gelmesi onu mutlu eder ve sakinleştirir.
1 aylık bebek gelişiminde bebek;
● Karın üstü yatırıldığında kısa bir süre başını kaldırabilir.
● Başını sağa sola çevirebilir.
● Yakınındaki yüzlere odaklanabilir.
● Sırt üstü yatarken kol ve bacaklarını hareket ettirir.
● Avucuna konan nesneleri kuvvetlice kavrar.
● 15-20 santim yakınını görebilir.
● 10-15 santim yakınındaki sese başını çevirebilir.
● Sosyal bir gülümseme olmasa da gülümser.
● Annenin sesini, kokusunu ve yüzünü tanır.
İlk aylarda bebek beslenmesi anne-babaların en çok kaygılandığı ve hakkında en çok soru sorduğu konulardandır. Bebek nasıl beslenmeli? Anne sütü yeterli mi? Ne sıklıkla beslenmeli? gibi sorular cevaplanmayı bekler.
Yeni doğan bebeğin besin ihtiyacını karşılamak için ilk altı ay yalnızca anne sütü yeterlidir. Anne sütünde bebeğin ihtiyaç duyduğu su, demir, vitamin, yağ ve protein gibi besinler mevcuttur. Anne sütü bebeğin bağışıklık sistemini güçlendirir, bebeği enfeksiyonlardan korur, steril bir besindir, bebeğin kemik gelişimini destekler ve sindirimi kolaydır.
Bir çok farklı nedenden dolayı bebek anne sütü ile beslenemiyor olabilir. Böyle bir durumda doktor önerisi ile formül mamalarla beslenmesi uygundur. İlk altı ay anne sütü ve formül mama dışında başka bir besine ihtiyaç yoktur.
İlk haftalarda bebeğin her ağladığında emzirilmesi önerilir bunun sebebi mide kapasitesinin çok az olması ve çok çabuk acıkıyor olmasıdır. Bir aylık bir bebeğin mide kapasitesi gelişmiş olacağından artık beslenme sıklığının da azalması gerekir. Bu ayda ortalama olarak iki buçuk saatte bir beslemek uygundur bu da günde yaklaşık 6-10 kez emzirmek demektir. Fakat ağlama sebebinin gaz sancısı, uyku, ani ses veya hareket nedeniyle huzursuzluk gibi şeyler olmadığı durumlarda acıktığı için ağladığı düşünüldüğü her anda beslenmesi önerilmektedir.
Bebek ilk aylarda zamanının büyük kısmını uyuyarak geçirir. Uyku bebeğin sağlıklı gelişimi için olmazsa olmazdır. Uyku sırasında bebeğin beyin gelişimi ve fiziksel gelişimi gerçekleşir. İlk aylarda bebek karnının doyurulması, bezinin temizlenmesi, sevgi ve keşif gibi ihtiyaçlarının giderilmesi için uyanacak ve günün geri kalan kısmını uyuyarak geçirecektir.
Her bebeğin ihtiyaçları ve mizacı farklıdır bu nedenle uyku düzeni de farklı olacaktır ancak bir bebeğin ilk aylarda ortalama uyku ihtiyacı 11-18 saat aralığındadır. Bebek büyüdükçe iki uyku arasında uyanık geçirdiği süre de artacaktır. İlk 6 ay bebeğin doğal uyku düzenine müdahale etmeye gerek yoktur, bebek ihtiyacı olan düzeni kendisi oluşturmuştur.
İlk aylarda bebeğin uykusunda ağlaması ve uyanması sık görülen bir durumdur. Bebeğin uykusunda ağlamasının birçok sebebi olabileceği gibi en sık görülen sebebi gaz sancısıdır. Bebeğin yumruklarını sıkması, bacaklarını karnına doğru çekmesi ve yüzünün kızarması gaz sancısı çektiğinin işaretidir. Böyle bir durumda bebeğin uykusuna rahatça devam etmesi için bebeğin sırtını sıvazlayarak gazını çıkarmak en doğru adım olacaktır. Açlık ise uykuda ağlamanın bir diğer önemli nedenidir. İlk aylarda sık sık acıkan bebek uykusunda acıktığında da kendini anlatmak için ağlayacaktır. Bebeğin acıktığı için ağladığını anladığınızda onu besleyip tekrar uykusuna dönmesine yardımcı olabilirsiniz. Bezin kirlenmiş olması da bir değer nedendir. Kirli bez bebeği rahatsız eder ve bu rahatsızlık hissi de uykunun bölünmesine sebep olur. Bezi temizlenen bebek uykusuna rahatlıkla devam edecektir. Olası bütün sebepler kontrol edilip bebeğin ihtiyaçları karşılanmasına rağmen ağlama devam ediyorsa hastalık ihtimali düşünülmeli ve doktora danışılmalıdır.
Bebeğin uykuya dalamamasının sebebi açlık, gaz sancısı, fazla uyaran ve aşırı tokluk gibi sebepler olabilir. Uykuya dalmakta sürekli zorlanan bebeğin herhangi bir sağlık problemi olup olmadığı bir doktora danışarak kontrol edilmelidir. Uykuya dalamamasının sebebi midesinde bir rahatsızlık, enfeksiyon gibi hastalıklar olabilir. Herhangi bir sağlık problemi yaşamayan bebeğin uykuya dalmasını kolaylaştırmak için anne-babalar uyku için uygun bir ortam yarattıklarından emin olmalıdır. Uyaranların en aza indirildiği, 21 derece civarında sıcaklıkta bir oda ve loş ışıklı bir ortamda bebek uykuya daha rahat geçecektir. Uykuya geçmeden önce bebekle ilgilenmek, ona sarılmak, sakin bir ses tonuyla onunla konuşmak ve rahatlatan masajlar yapmak da bebeği uykuya hazırlayacaktır.
Yeni doğan bebeğin sağlığı ilk aylarda anne-babaların en büyük kaygısıdır. İlk aylarda bebeklerde sıklıkla görülen sağlık sorunları sarılık, kolik, pamukçuk ve konaktır.
Sarılık doğumu takip eden günlerde ortaya çıkar ve sebebi kandaki bilirubin seviyesinin artmasıdır. Vücut renginde ve gözlerde sarı renk ile kendini gösterir. Çoğu sarılık tedaviye gerek olmadan bir hafta içerisinde geçer ancak doktor kontrolü tedavi gerekip gerekmediğinin saptanması için gereklidir.
Bir aylık bebeklerde sıklıkla görülen bir diğer sağlık sorunu koliktir. Kolik bebeğin ortada görünen bir sebep olmasa da günde üç saat veya daha uzun süre ağlaması durumudur. Koliğin nedeni bebeğin sindirim sisteminin henüz tam olarak gelişmemiş olması nedeniyle yaşadığı ağrılar, gaz sancısı veya gün boyunca maruz kaldığı fazla uyarana maruz kalması olarak düşünülmektedir. Her beslenmeden sonra bebeğin gazını çıkarmak, doğumdan itibaren sıklıkla ten teması kurmak ve bebeği kucaklamak, biberon veya meme emerken hava yutmasını engellemek kolik ile baş etme yöntemlerinden bir kaçıdır.
Bir aylık bebeğin sağlığı söz konusu olduğunda aşılarının da mutlaka takip edilmesi gerekir.
Birinci ayda bebeğin olması gereken aşı Hepatit-B aşısıdır.
Oyun ve bebek aktiviteleri bebeğin zihinsel, fiziksel, sosyal ve duygusal gelişimini desteklemenin ve bebek eğitiminin en güzel yoludur. Bebek dünyayı ve kendini oyunla keşfeder. Bebeğin ilk oyuncağı kendi vücudu ve etrafındaki insanlardır. Birinci ayda en faydalı bebek etkinlikleri küçük jimnastik egzersizleri yapmak, bebekle konuşmak ve şarkılar söylemektir. Bu şekilde bebekle oyun oynamaya başlanabilir.
Yatağın üstüne asılan dönenceler bu dönemde bebeğin görme becerisini destekler. Kavrama refleksinden yararlanarak bebeğin eline çıngıraklar vermek, küçük parmak kuklaları ile 15-20 santim yakından küçük oyunlar yapmak bebeği hem keyiflendirir hem de bebek gelişimine katkı sağlar.
* * * * * * * * * * * *
Uzmanlarımız ÇocukluDünya Yıllık Premium üyelerinden gelen soruları cevaplıyor. Hemen üye olun, sizin sorularınızı da cevaplayalım. Sadece eposta atmanız yeterli. Üye avantajlarını burada görebilirsiniz.
Eğitim Danışmanı – Pedagog Prof. Dr. Norma Razon:Ağlama, bebeklerin hayatının en yaygın olayı çünkü bebek doğumda bile ağlayarak var olduğunu ve dünyaya geldiğini hissettiriyor bize. Bu ilk ağlama da çok sevindirici oluyor çünkü onu duyduğumuz zaman bebeğimiz doğdu diye seviniyoruz. Tabii ki ağlama doğumdan itibaren anne ve babaya farklı mesajlar veriyor. Başta varım, hayattayım mesajını verirken daha sonra açım, karnım ağrıyor, gazım var, midem guruldanıyor, rahatsızım, bezim ıslak, rahat edemiyorum, uykum var, uyuyamıyorum, uykuya dalamıyorum gibi çocuğun pek çok ihtiyacının belirtisi oluyor. Başlangıçta bütün ağlamalar insanın kulağını aynıymış gibi geliyor, fakat anne bebeğini tanıdıkça kucağına aldıkça ve ihtiyaçlarını da karşıladıkça ağlamanın şeklinden neyi ait bir ağlama olduğunu kestirebiliyor. “Benim bebeğim acıktı şimdi hemen onu doyurmak lazım, emzirmek lazım” diyor veya “Eyvah geç kaldım bebeğimin bezini değiştirecekti galiba çok ıslandı” diyor veya “Bebek bir türlü uykuya dayanamıyor, uykusuzluktan ağlıyor” ya da “Çok gürültü var, ışık çok/az, karanlık” gibi. Zaman içinde anneyle bebek birbirine alıştıkça ağlamanın neden kaynaklandığını anne keşfediyor ve keşfi doğrultusunda da bebeğin ihtiyacını karşılıyor. Dolayısıyla ilk aylardan itibaren bebek acıkınca, altı kirlenince, uykusu gelince, herhangi bir şeyden rahatsız olunca, bu ışık olur ses olur gürültü olur dokunma olur yalnızlık olur herhangi bir şekilde rahatsız olduğunda veya bir ihtiyacı olduğunda bunu ağlamayla ifade eder. Yani ağlama, bebeğin dış dünyayla kurduğu ilk iletişim aracı ilk iletişim kanalı denebilir.
Konuşmayı bilmedikleri için aslında ağlamak onların bir iletişim dili. Fakat özellikle de ilk çocuklarda biz anne babalar panik oluyoruz. Yani sonrasında alışıyoruz dediğiniz gibi ayırt edebiliyoruz ses tonundan hangi ağlama neye tekabül ediyor, bunları ayırt edebiliyoruz ama ilk başlarda panik oluyoruz.
Mesela bazen uğraştığınızda bile geçmiyor ağlamalar. Altını değiştirdim, gazını çıkardım, karnını doyurdum, uykusunu da almıştı peki hala neden ağlıyor? Mesela bir bebeğin ayak parmağına annenin saçı veya bir şekilde bir saç gelmiş ve dolanmış ve bu çok böyle orayla şey kızartılmış böyle rahatsız etmiş çok sıkı sıkı dolanmış saç dolayısıyla işte onu çıkarınca rahatlamış demek meğer oymuş hani biraz da böyle baktığımız ki hiç sebep yok iş öyle bir bedenine bakmak belki olabilir ben sonra ilk anneliğim de böyle bir hikaye duymuştum ve kulağa hoş olmuştu o yüzden de bakardım gerçekten hani ben bir şeyle karşılaşmadım ama olabilir yani öyle şeylerde bakmak lazım dediğiniz gibi
Bazen karnını doyurmanıza, altını değiştirmenize, gazını çıkarmanıza veya uyutmaya çalışmanıza rağmen ağlama devam ediyor. O zaman kucağa alıp sırtına hafif bir masaj yapmak veya karnına masaj yapmak, bebeğin sizi hissetmesi bile ağlamasını kesebiliyor. Bazen de ne yaparsanız yapın o ağlamayı durduramıyorsun orada sabırlı olun gerçekten ağlamanın durması için uğraşmak lazım. Sabır, çocuk büyütürken tüm yaşam boyu bir annenin babanın göstermesi gereken bir duygu.
Ağlamalar arasındaki fark ayırt edebiliyoruz, tabii anne babanın kendine de bir zaman tanıması lazım. Ağlamanın sebebini anlayamadım falan diye kendine kızmaya da gerek yok tabii ki. İlk çocuklarda hemen bunu ayırt edemiyoruz.
Aşağıdaki yazılarımızı da göz atabilirsiniz:
Başarılı bir şekilde güncellendi
Başarılı bir şekilde silindi
İşleminiz gerçekleştirilirken hata oluştu.