Çocuklara Ölümü Doğru Şekilde Anlatmak

Her insan yaşam için bir başlangıç yapar, bir süre yaşar, sonra yaşamı sonlanır.

Çocuklar ölümün yaşamın bir parçası olduğunun bilinçli olarak olmasa bile farkındadırlar. Eskiden doğum, hastalık, ölüm gibi yaşamın birçok evresi evlerde gerçekleşir ve çocuklar bu süreçleri hayatın bir parçası olarak doğallığında yaşarlardı. Günümüzde yaşam biçimimizdeki değişiklikler, bu değişikliklerin yanı sıra çocuğu toplumsal yaşantının doğal akışından yalıtan fazla korumacı ebeveyn tutumları da çocukların bu hayat deneyimini yaşamasını engelliyor.

Çocuklara ölüm nasıl anlatılmalıdır?

Yakınını kaybeden bir çocuğa nasıl yaklaşılır?

● Çocuklar yakın çevrelerinde ölümle karşılaşmadan günlük yaşantıdaki doğallık içinde (ölen bir kelebek, hayvan ve bitkilerin yaşamları üzerinden) duygu yükü olmadan ölüm hakkında konuşulmalı. Çocuğu üzmeme ve onu koruma adına ölümü konuşmazsak, bu gerçek ile yüz yüze geldiğinde tepkisi şiddetli olabilir ve duyguları ile başa çıkmakta zorlanabilir.

Çocuklara ölüm haberi nasıl verilmelidir?

● Ölümle ilgili sorular sormaya başladıklarında veya ölüm gerçeği yaşandığında öncelikle çocuğun yaşına uygun, (onun kaldırabileceği kadarıyla) doğru, kısa ve net bilgi verilmeli, sorular yanıtsız bırakılmamalıdır. Çocuğun sorduğu; fakat cevabını veya nasıl anlatacağımızı bilmediğimiz bir soru karşısında kaçamak cevap vermek ya da duymamak çocukta güvensizlik ve endişe yaratabilir. Çocuklar da, yetişkinler de aslında bildikleri şeylerden çok, bilmediklerinden korkarlar ve kaygı duyarlar. Bilmek kavramanın, anlamlandırmanın ve kaygıdan kurtulmanın anahtarıdır.

Çocuklara ölümü anlatırken nelere dikkat edilmelidir?

● Çocuklara ölümü anlatırken ölümün yaşamın sonu olduğu ve ölen kişinin hiçbir şekilde geri dönmeyeceği, ölümün vücut fonksiyonlarının durması anlamına geldiği (yani ölenin artık göremez, duyamaz, dokunamaz, koklayamaz, yiyemez, hissedemez ve hareket edemez olduğu) şeklinde ölümü somuta indirgemek gerekir.

● Ölüm çocuğa açıklanırken örtbas edici, kaçamak ifadeler değil, ‘öldü’ kelimesi kullanılmalı. Çocuğa “hastalandı öldü” demek yeterli değildir, “hafif ve ağır hastalık” tarif edilmeli. Hafif hastalıkların tedavi edilip sağlığa kavuşulduğu anlatılmalı ki kendisi veya çevresindekiler her hastalandığında edişe yaşamasın.

● “Yaşlandı ve öldü” genellemesi yerine “İnsanların çoğu yaşlanır, ama hepsi uzun yaşamaz’’ açıklaması daha gerçekçi olacaktır.

● Soyut düşüncenin gelişmediği erken çocukluk dediğimiz okul öncesi dönemde, din ile ölümü bağdaştırmak, ölüm ile dinin aniden gündeme gelmesi de çocuğu ürkütebilir. Yetişkinleri rahatlatan bazı dini yorumlar, çocukları endişelendirebilir. Bu yüzden küçük çocuklarla ölüm hakkında konuşurken ‘din’, ‘Allah’, ‘cennet’ ile bağdaştırma yapılmamalıdır.

● Ölüm sonrası evin kalabalığı, dualar vs. çocuk için uygun ortam olmayacağı düşünülerek çocuğu evden uzaklaştırmak, çocukta ayrılık ve kaybetme korkusunu depreştirebilir. Çocuk ailenin bir bireyidir, çocuk bu süreci ailesi ile birlikte yaşamalıdır. Çocuklar da yas tutar. Yas tedavi edici bir unsurdur.

● Ölen kişiyi hatırlamanın çeşitli yolları vardır. Yeri geldiğinde hatıraları konuşulmalı, resimlerine bakılmalı, onunla ilgili özel bir şey özel bir yerde saklanabilmeli, duygular paylaşılmalı ve anlaşılmalıdır.

● Son olarak, çocuğun çok yakın birisini (ebeveynlerden biri gibi) kaybetmesi, travmatize olması anlamına gelir ve mutlaka bir uzman yardımı alınmalıdır.