ÇOCUKLARDA MİYOPİ: ÖNLENMESİ VE TEDAVİSİ

Prof.Dr.Murat Karaçorlu  
Göz Hastalıkları Uzmanı

Çocukluk döneminde en sık görülen göz problemleri düzeltilmemiş kırma kusurlarıdır. Çocuğun sağlıklı fiziksel ve ruhsal gelişimi açıdan bu tarz görme kusurları önemli yer tutmaktadır ve ebeveynler tarafından bilinmesi büyük önem arz etmektedir.

Miyopi Nedir?

Görme yolları ve görüntü oluşma mekanizmasını kısaca özetleyecek olursak, göze gelen ışınlar gözün ön tabakasında bulunan korneayı geçerek göz içindeki lenste kırılmaya uğrar. Daha sonra bu ışınlar, içinde jel yapısında madde bulunduran göze ait vitre boşluğunu da geçerek retina üzerine odaklanır. Retinada ışığa duyarlı fotoreseptör hücreler yardımıyla oluşan sinyaller yine retinada bulunan özel sinir lif bağlantılarıyla göz siniri üzerinden beyine ulaştırılır. Göze gelen ışınların retina üzerinde odaklanması gerekirken, onun önünde odaklanmasına miyopi denmektedir. Miyopi sorunu çocukluk yaşlarda ortaya çıktığında çocuklar uzaktaki cisimleri bulanık görmeye başlar. Ebeveynlerin çocuklarına sağlıklı davranış alışkanlıkları teşvik ederek miyopiyi engelleme veya hiç olmasa ilerlemeyi yavaşlatma açısından rolü oldukça önemlidir.

Üye olun çocuk gelişiminde size rehberlik edelim!

Doğumdan itibaren çocuğunuzun gelişimine göre günlük eğitim planı

Uzmanların hazırladığı 2.500’den fazla eğitici oyun

Uzmanlarla seminerler

Uzmanlara danışma

Üye Ol

Çocuklarda Miyopi Sık Görülen Bir Durum Mudur?

Miyopi özellikle çocukluk döneminde en sık görülen göz sorunlarında biridir. Nedeni tam olarak anlaşılmamış olsa da günümüzde miyopinin görülme sıklığı giderek artış göstermektedir. Son 30 yılda çocuklarda görülme sıklığı iki kat artmıştır ve Dünya Sağlık Örgütü tarafından küresel epidemi şeklinde değerlendirilmektedir. Genel olarak 5-17 yaş arası çocuklarda miyopi görülme sıklığı yaklaşık %9 olduğu bilinmektedir. Singapur’da 6 yaş çocuklarında görülme oranı yaklaşık %11 olarak karşımıza çıkmaktadır. Amerikan toplumunda miyopi oranı 1971 yılında %25 iken, gönümüzde 12-52 yaş aralığında görülme sıklığı %42 olarak bulunmuştur.

Miyopi Hangi Mekanizma İle Ortaya Çıkıyor?

Genel olarak miyopi gelişimi gözün ön ve arka çapının kırıcı bileşenlerine göre giderek uzaması ile ilişkilidir. Normal (emetrop) bir gözde ışık retina üzerinde odaklanırken, miyop bir gözde ışık retinanın önünde odaklanmaktadır ve bulanık görmeye neden olmaktadır. Gözün ön arka çapında 1 mm’lik uzama 3 derece miyopi gelişimi ile sonuçlanmaktadır. Gözün ön-arka çapının küçülmesini sağlayan bir mekanizma bulunmadığından, miyopi bir kez geliştikten sonra kendi kendine gerilemesi, düzelmesi mümkün değildir.

Miyopiye Eşlik Eden Farklı Göz Hastalıkları Var Mıdır?

Miyopi derecesindeki yükselme zamanla farklı göz hastalıkların ortaya çıkmasına zemin hazırlamaktadır. Kırma kusuru bulunmayan (emetrop) gözler ile karşılaştırıldığında miyop gözlerde katarakt, göz tansiyonu (glokom), retina yırtılması, makula (sarı nokta) hastalıkları gibi görme kaybına neden olabilecek hastalıkların görülme sıklığı daha yüksektir. Aslında - 4.0 diyoptri üzerinde bir miyopi derecesi, eşlik eden hastalıkların ortaya çıkma olasılığını 10 kat arttırmaktadır. Bu bilgiler zaman içinde miyopi artışını engellemek için alınması gereken bazı önlemlerin önemini ortaya koymaktadır.

Hangi Çocuklar Miyopi Gelişimi Açısından Daha Yüksek Risk Altındadır?

● Genetik/kalıtım: Anne ve/veya babada miyopi olan bir çocuk miyopi gelişime açısından diğer çocuklardan daha yatkındır.

● Uyum gücünü artıran etkinlikler: Uzun süre yakın mesafe gerektiren kitap okuma, televizyon, akıllı telefon, tablet ve bilgisayar kullanımı gibi etkinlikler sırasında odaklama süresi çok uzamaktadır. Söz konusu etkinliklerin uzun süre yapılması miyopi gelişim riskini arttırmaktadır.

● Açık havada az zaman geçirme: Bilimsel araştırmalara ve gözlemlere göre doğal ışığa daha uzun süre maruz kalmanın miyopi gelişimini engellediğini veya ilerlemesini yavaşlattığını gösterilmiştir. Haftada 14 saati açık havada geçiren 15-19 yaş arası Avustralya’lı gençlerde miyopi oranı yaklaşık %30 iken, açık havada daha az zaman geçiren Singapur’lu yaşıtlarında bu oran %74 olarak bulunmuştur.

Çocuklarda Miyopinin Belirtileri Nelerdir?

Miyopinin en önemeli belirtileri: uzağı bulanık görme, gözleri kısarak bakma, çift görme, göz kayması, göz yorgunluğu ve baş ağrısı şeklinde sıralanabilir. Okul çağındaki çocuklarda miyopinin en önemli belirtisi okul tahtasında yazılanları görememedir. Okulöncesi çocuklarda ise çok yakından televizyon izlenmesi miyopinin ilk belirtisi olabilir.

Çocuklarda Miyopi Neden Önemlidir?

İyi görme çocuğun fiziksel gelişimi, okul başarısı ve genel sağlığı açısından büyük önem taşır. Okul çağındaki çocuklarda miyopi gelişimi okul yaşantısı üzerinde olumsuz etkilere yol açmaktadır. Miyop çocuklar uzağı net göremediğinden okul tahtasındaki yazılanları algılaması zorlaşır ve bu durum derslerde geri kalmasına neden olmaktadır. Daha da önemlisi gözün ön arka çapının giderek uzaması ve miyopinin ilerlemesi gelecekte görme kaybı ile sonuçlanan ciddi hastalıkların gelişimi için zemin hazırlamaktadır.

Çocuklarda Miyopi Nasıl Teşhis Edilir? Ölçülmesi Mümkün Müdür?

Her yaş grubundaki çocukların göz muayenesi yapılabilir ve görme düzeyleri ölçülebilir. Bunun için değişik testler ve yöntemler mevcuttur. Ölçümler için her iki göz ayrı ayrı kapatılarak test edilir. Harfleri ve sayıları okuyamayan çocuklarda resimler ve değişik semboller kullanılarak görme düzeyleri ölçülür. Ayrıca küçük çocuklarda kameralarla göz bebeğinden yansıyan ışınların değerlendirilmesi ile göz numaraları saptanır. Daha büyük çocuklarda ise otorefraktometre denilen bir cihaz ile gözün kırma kusurunu otomatik olarak belirlenebilir.

Miyopinin Önlenmesi Veya İlerlemesini Yavaşlatmak İçin Neler Yapılabilir?

A) DAVRANIŞ DEĞİŞİMİ

Günlük hayatta farkında olmadan yapılan ve çocuklarda miyopi gelişimine neden olan birçok hata yapılmaktadır. Ev ortamında uygulamaları çok basit olan aşağıda sıralanmış tedbirlerin alınması ile miyopinin ortaya çıkması veya zamanla ilerlemesinin yavaşlatılabileceği kanıtlanmıştır.

● Doğru ayarlanmış gözlükler takmak: Çocuğunuzdaki miyopinin düzeltimesi için bir göz doktoru tarafından gözlük önerildiğinde bu gözlükler düzenli olarak takılmalıdır. Bilimsel olmayan ve gerçeği yansıtmayan bazı fikirlere göre farklı göz egzersizleri yöntemleri ile miyopi tedavi edilebilir ve çocuklarda önceki görme düzeylerine ulaşabilir. Hiç şüphe yok ki bu tür yaklaşımlar çocukların gözlük takma motivasyonunu üzerinde olumsuz etki yaratmaktadır. Güncel araştırmalara göre önerilen gözlükleri takmamak yaklaşımı miyopinin ilerlemesini durdurmak için etkili bir davranış olmadığını gösterilmiştir. Hatta tam tersine, gözlüklerin takılmaması lensin eğriliğini (uyum veya akomodasyon) arttırdığı için miyopinin daha hızlı ilerlemesine neden olduğuna dair kanaat ağır basmaktadır. İlave olarak gereğinden daha düşük gözlük numarası kullanan çocuklarda tam düzeltme yapılan çocuklar ile kıyaslandığında miyopinin ilerlemesi daha yüksek olasılıktır. Diğer taraftan gözlüklerin düzenli takılması, miyopinin derecesini düşüreceğini beklenmemelidir.

● Açık havada daha uzun vakit geçirmek: Günümüzde miyopinin gelişimi üzerinde genetik ve çevresel faktörlerin rolü olduğunu bilinmektedir. Genlerimizi değiştiremeyiz fakat çevresel faktörleri değiştirme şansımız bulunmaktadır. Ailelerin, miyopinin önlenmesinde ve kontrol edilmesinde son derece önemli bir konuma sahiptir. Çocuğunuza açık havada bisiklet kullanımı gibi farklı oyun ve spor aktivitelerini teşvik ederek çevre ışığına daha uzun süre maruz kalmasını sağlayabilirsiniz. Yapılan araştırmalara göre günde 2 saat açık havada zaman geçiren ve doğal güneş ışınlarına maruz kalan çocuklarında miyopi derecesi daha yavaş artmaktadır. Dış ortam çocukların uzağa bakması ve gözlerini dinlendirmesi için yardımcı olmaktadır. Yine de güneş ışınlarının zararlı etkilerinden korunmak için güneş gözlüğü, şapka ve güneş kremi kullanılması ihmal edilmemelidir.

● Yakın mesafe etkinliklerin süresini sınırlamak: Akıllı telefon, tablet ve bilgisayar kullanımı gibi yakın mesafe etkinliklerin süresi gereksiz bir şekilde uzun tutulmamalıdır. Avustralya Sağlık Bakanlığı önerilerine göre:

-- 2 yaş altı çocuklar ekran ve dijital araçlar kesinlikle kullanmamalı.

-- 2-5 yaş arası çocuklarda ekran zamanını günde 1 saatle sınırlanmalı.

-- 5-17 yaş arası çocuklarda ekran zamanını günde en fazla 2 saat olmalı.

Söz konusu sürelerin belirlenmesinde kesin bilimsel veriler olmasa da, son çalışmalarda bu süreleri aşan çocuklarda daha fazla görsel sorunlar ortaya çıktığını bildirilmiştir.

● Kitap okuma süresini sınırlamak ve kitap okuma mesafesini belirlemek: Ders çalışma veya kitap okuma mesafesinin 30–40 cm’den az olmaması (kabaca çocuğun ön kol veya dirsekle bilek arası mesafesi) ve okuma süresinin kesintisiz 30-40 dakikadan uzun olmaması için gereken özen gösterilmelidir.

● Kitap okuma veya ders çalışma sırasında aralıklı olarak uzaklara bakmak: Yakın mesafe görme gerektiren etkinlikler sırasında sık sık ara verilmelidir ve 6 metreden uzak mesafede bulunan bir cisme belli bir süre ile bakılmalıdır. Verilen molaların süresi uzun olması gerekli değildir. Odaklanma refleksin gevşemesi için pencereden dışarıya bakmak, kalkıp evin koridorunda yürümek veya en basitinden su içmeye gitmek yeterli olacaktır.

● Ders çalışma ortamını iyi aydınlatmak: Çocuk ve genç odalarında genel aydınlatmanın iyi olması için gereken çaba gösterilmelidir. Bol ışıklı bir ortam aşırı odaklanma (akomodasyon) refleksin oluşumunu önlemektedir.

B) MİYOPİNİN İLERLEMESİNİ YAVAŞLATABİLEN DİĞER TEDAVİ SEÇENEKLERİ

Son yıllarda miyopinin ilerlemesini yavaşlatabilen farklı tedavi seçenekleri de gündeme gelmiştir. Birçok araştırmada söz konusu tedavilerin etkinliği ve güvenirliği kanıtlanmış olsa da, özellikle miyopi ilerlemesini kontrol etmeye yönelik kullanımları tam olarak onaylanmış değildir. Bu yöntemlerin uygulanması farklı durumların tedavisi için onaylanmış olsa da miyop hastalarda kullanılması dikkate değer riskler oluşturmadığı gösterilmiştir.

● Yumuşak multifokal (bifokal) kontakt lensler . Söz konusu kontak lensler özel tasarıma sahiptir ve çocuklarda göze gelen ışınları özel bir biçimde kırarak gözün odaklanma (akomodasyon) mekanizmalarının gevşemesi sağlanır. Son araştırmalara göre çocuklarda bu tip kontak lenslerin kullanılması miyopinin yavaşlatılmasında %30-50 oranında etkili olduğu gösterilmiştir.

● Ortokeratoloji kontakt lensler. Çocuklarda miyopinin tedavisinde kullanılan ortokeratoloji kontakt lensler gece boyunca takılıp korneanın merkezinde bir düzleşme sağlar. Sabah uyanınca lensler çıkarılır ve bu şekilde uyanık olunan gündüz saatlerinde miyopi düzeltilmiş olur. Güncel araştırmalara göre bu yöntemin uygulanması erken yaşta ortaya çıkan miyopinin ilerlemesinde %30-100 arasında etkili olduğu bildirilmiştir.

● Düşük doz atropin göz damlası Göze uygulanan atropin damla çocuklarda odaklanma refleksin belirli süre ile gevşemesini sağlamaktadır. Son araştırmalara göre %0.01-0.02 düşük doz atropin uygulaması miyopinin ilerlemesi açısından etkili olduğunu gösterilmiştir. Aynı zamanda göz bebeğinin büyümesi, ışıktan rahatsız olma ve yakın görmede zorlanma gibi yan etkilerinin daha az görüldüğü ve bu tedavinin çocuklar tarafından daha iyi tolere edildiği anlaşılmıştır.

Kaynaklar:

1.Read SA, Vincent SJ, Tan CS, Ngo C, Collins MJ, Saw SM. Patterns of Daily Outdoor Light Exposure in Australian and Singaporean Children. Transl Vis Sci Technol 2018.

2.Flitcroft DI. The complex interactions of retinal, optical and environmental factors in myopia aetiology. Prog Retin Eye Res 2012.

3. McKnight CM, Sherwin JC, Yazar S. Myopia in young adults is inversely related to an objective marker of ocular sun exposure: the Western Australian Raine Cohort Study. American Journal of Ophthalmology 2014.

4. Wu PC, Tsai CL, Wu HL, et al. Outdoor activity during class recess reduces myopia onset and progression in school children. Ophthalmology 2013.

5. Yam JC, Jiang Y, Tang SM, et al. Low-Concentration Atropine for Myopia Progression (LAMP) Study: a randomized, double-blinded, placebo-controlled trial of 0.05%, 0.025%, and 0.01% atropine eye drops in myopia control. Ophthalmology 2019.

6. Fu A, Stapleton F, Wei L et al. Effect of low-dose atropine on myopia progression, pupil diameter and accommodative amplitude: low-dose atropine and myopia progression. Br J Ophthalmol 2020.

7. Joachimsen L, Böhringer D, Gross N et al. A pilot study on the efficacy and safety of 0.01% atropine in German schoolchildren with progressive myopia. Ophthalmology and therapy 2019.