Çocukları Utandırmak

Birçok çocuk utanç duygusu hissetmektedir. Çocuklar bu duyguyu bazı zamanlarda kendi yaptıkları davranışlar neticesinde, bazı zamanlarda da dışarıdan kasıtlı bir şekilde yapılan bir eylem sonucunda hissetmektedir.

Utanma Nedir?

Türk Dil Kurumu’nun sözlüğüne göre onursuz sayılacak veya gülünç olacak bir duruma düşmekten üzüntü duymak, korkmak ve mahcup olmak anlamına gelmektedir. Bu duygular beraberinde kişide bazı fiziksel belirtileri de getirmektedir. Yüz kızarıklığı, nefes alıp vermede sıklaşma, terleme, kalp atışında hızlanma gibi belirtiler görülmektedir.

Çocuklarda Utanma Nasıl Başlar?

Çocukların utanma duygusunu incelemek için bebeklik dönemlerinden itibaren durumu değerlendirmek gerekmektedir. Bebekler nasıl hissetmesi gerektiklerini ona bakım veren kişinin yüz ifadelerinden, ses tonundan, dokunuşlarından ve hareketlerinden yola çıkarak öğrenmektedir. Birçok kültürde bakım veren kişinin anne olması itibariyle bebeklerin duygularını şekillendirme konusunda annelerin büyük rolü vardır. Bebeğin duygusal ihtiyaçları anne tarafından karşılanmadığında bebek değersizlik hissedebilmektedir. Bu değersizlik beraberinde utanç duygusunu da getirmektedir.

Üye olun çocuk gelişiminde size rehberlik edelim!

Doğumdan itibaren çocuğunuzun gelişimine göre günlük eğitim planı

Uzmanların hazırladığı 2.500’den fazla eğitici oyun

Uzmanlarla seminerler

Uzmanlara danışma

Üye Ol

Çocuklarda Utanmanın Sıklıkla Olduğu Dönemler

Erik Erikson’a göre yaklaşık 1-3 yaş arasındaki dönem çocuğun bağımsızlık ya da utanç geliştirdiği dönemdir. Bu dönemde aileler çocuklarının birey olduğu düşüncesine ne kadar alışırlarsa çocuğun bağımsızlık veya özerklik ihtiyacını o denli karşılayacaklardır. Bu nedenle 1 ile 3 yaş arası dönemde güvenlik kuralları çerçevesinde çocuğa sıklıkla deneyimleme fırsatı verilmelidir. Unutulmamalıdır ki çocuklar deneyimleyerek öğrenmektedir. Bunun tersi söz konusu olduğunda, aileler çocuğu kendilerinden ayrıştıramadıklarında, aşırı koruyucu davrandıklarında ve ona bir şeyleri tek başına yapabilme imkânı sunmadıklarında çocuklarının utanç duygusu geliştirdiklerini gözlemleyebilirler. Utanç duygusunu bu dönemde fazlasıyla hissetmiş olan çocukların ileride tek başına karar alabilme becerilerinin akranlarına kıyasla daha az olduğu bilinmektedir. Bu yaş döneminde bu tarz tutuma sahip olan ailelerin çocuklarının sıklıkla utanç duygusunu yaşadıkları görülmektedir.

Ailelerin Çocukları Utandırması

Anneler ve babalar bazı zamanlarda başa çıkmakta zorlandığı duyguları hissettiklerinde çocuklarını utandırmaktadır. Bu başa çıkmakta zorlandıkları duyguların başında genellikle öfke gelmektedir. Öfkelenen anne ve baba öfkesini çocuğunu suçlayarak göstermeye çalışabilir. Suçlanan çocuk utanç duygusu hissedebilmektedir. Yaptıklarından pişman olan çocuk ileride bir şeyleri denemek için kendine güveni hissedemeyebilir, özgüveni zedelenebilir ve cesareti kırılabilir. Bu sebeple ailelerin dikkatli olması gerekmektedir. Burada dikkat edilirken çocuğun utanç duygusunu hayatı boyunca deneyimlemesine fırsat vermemekten bahsedilmemektedir. Böyle bir durum söz konusu olduğunda aşırı korumacı bir tutumdan söz edilebilir. Dikkat edilecek seviye ise şudur: aileler öfkelerini çocuklarını utandırmaya çalışarak göstermemelidir. Anneler ve babalar öfkelendikleri zamanlarda sakinleşmeyi beklemeli ve sakinleştikten sonra çocuklarıyla konuşmalıdır. Bu konuşma içerisinde hangi davranışın neden yanlış olduğu, yerine ne yapılabileceği, yanlış davranıştan sonra çocuğun ve diğerlerinin ne hissedebileceği gibi konular konuşulabilir.

Ergenlerde Utanç

Yaşadığımız toplumda ergenlerde utanç duygusunun sıklıkla cinsellikle ilgili konularda olduğu görülmektedir. Günümüzde ailelerin bazılarının çocuklarına cinsel eğitim vermemeleri veya çocuklarının cinsellik ile ilgili olan sorularına cevap vermemeleri nedeniyle çocuklar cinselliği konuşulmaması gereken bir konu olarak öğrenebilir. Cinsel konularla ilgili ilk eğitimi vermesi gereken kişiler ebeveynlerdir. Eğer ebeveynler çocuklarının bu konudaki öğrenme ihtiyacını karşılayamazlarsa çocuklar da öğrenmek için başka kanallara yönelebilir. Özellikle ergenlik dönemindeki çocuklar internet veya arkadaşlığı aracılığıyla yanlış bilgiler edinmeye oldukça meyillidirler. Bu sağlıklı olmayan davranışın önüne geçmek için annelerin ve babaların çocukları hazır olduğu yaşa ve gelişimsel döneme geldiklerinde cinsel eğitim vermeleri ve çocuklarının sorduğu sorulara yaşlarına uygun olarak cevap vermeleri gerekmektedir. Bazı aileler bu konuda kendilerinin yeteri kadar bilgiye sahip olmadıklarını hissedebilirler. Bu durumlarda ailelerin okumalar yapmaları, bir çocuk ve ergen psikoloğundan veya çocuk ve ergen psikiyatristinden yardım almaları gerekebilir.