Deprem sonrasında çocuğumuza nasıl davranalım?

* * * * * * * * * * * *

ÇocukluDünya Yıllık Premium üyeleri uzmanlarla organize ettiğimiz seminerlere katılarak sorularını sorabiliyor. Siz de bu seminerlere katılıp sorularınızı sorabilir ve diğer üyelerimizin deneyimlerinden faydalanabilirsiniz. Yaklaşan etkinliklerimizi ve eski seminerlerin video kayıtlarını websitemizdeki Seminerler kısmında görebilirsiniz. Aşağıda daha önce sorulan sorulardan bazılarını ve cevaplarını görebilirsiniz.

Deprem gibi afetler çocuklarla nasıl konuşulmalı?

Hocam, çocuklarımıza yaşlarına uygun olarak deprem konusunu nasıl anlatmalıyız? Çünkü teknoloji çağındayız, ne kadar özen gösterirsek gösterelim, bir yerden duyuyorlar. Hele şimdi okullar başlayacak, pek çok yerden duyacaklar. Biz onlara nasıl anlatmalıyız?

Eğitim Danışmanı – Pedagog Prof. Dr. Norma Razon:Bir kere önemli bir noktaya değindiniz. Cepten duyuyorlar, öğretmenlerinden duyacaklar, sınıf arkadaşlarından duyacaklar bu felaketi. En uygun şekilde, en basit şekilde anne ve babalarından duymaları çok önemli. Yani bu saklanamayacak kadar büyük bir felaket. Dolayısıyla bunu öncelikle anne ve babaların çocuklarına açıklamaları lazım. Televizyonda bu haberleri görmeleri dayanılır gibi bir acı değil. Dolayısıyla bundan muhakkak kaçınmak lazım. Tabii ki, bu felaketi saklamak da mümkün değildir. Doğru da değildir. Onun için aileler çocukların yaşlarına uygun olarak açıklama yapmak zorundalar. Bu açıklamayı yaparken bilimsel bir açıklama yapmak en uygun olan, ama bilimsel demek muhakkak çocukların anlamayacağı bir dil kullanmak demek değil. Yani okul öncesi çocuklarla konuşurken yer kabuğunun hareketinden bir sarsıntı olacak. Bu sarsıntının üzerinde sağlam olmayan yapıların dayanamayacağı, çökebileceği ancak eğer bu binalar sağlamsa ve kuru yerleri yapılmışsa, yani tehlike olmayacaksa, bunların yıkılmayacağını çocuklara anlatılabilmeli.

Şimdi çocuğu tabii en çok ilgilendiren depremin nerede olduğu değil, kendi oturduğu yerin sağlam olup olmadığı. Eğer kendi oturduğu binada sarsılırsa, sallanırsa, deprem olursa acaba başına ne gelecek? Acaba oturduğu ev yıkılacak mı? Acaba sokakta mı kalacak? Acaba annesiz babasız mı kalacak? Dolayısıyla birinci adımda çocuğa depremin ne olduğu çok kısaca anlatıldıktan sonra ikinci adımda da muhakkak çocuğun güvende olduğunu anlatmak lazım. Yani oturduğu binanın güvenli bir bina olduğu, anne ve babasının yanında olduğu. Bunlar çok önemli.

Peki depremi anlatırken sonuçta güzel bir şey anlatmıyoruz. Hani gerçekten korkutucu bir şey anlatıyoruz, dediğiniz gibi, hani bilimsel bir şekilde anlatmak lazım ama çocuk illa ki korkacak diye düşünüyorum. Yani o endişe çok tavan yapmaması için elimizde nelere dikkat etmeliyiz? Ya da beden dilimizle şöyle: Tabii ki, hem ürkütücü hem üzücü bir olay. Onun için bunu hafife alarak anlatmak mümkün değil. Çocuklar küçük olduğu zaman böyle bir somut örnekle anlatmak iyi olabiliyor. Şöyle ki, mesela birkaç tane küpü üst üste koyup masayı sallarsınız ve küplerin devrildiğini çocuğa gösterirsiniz. Neden devrildiğini de anlatırsanız: "Bak, bu küpler birbirine eksik olmadığı için, birbirinin üzerine tam olarak oturmadığı için ve biz böyle masayı da salladığımız için bu küpler devrildi. Ama bak, şimdi ben sana birkaç tane küp daha göstereceğim. Bu küpler iyice birbirine yapışmış olur, böyle zemini daha geniş olur ve sallandığı halde bu küpler devrilmez." Bak, diyorum, bu küpler masayı salladım halde devrilmediler. Çünkü bu küplerin malzemesi çok sağlam ve bu küpler birbirlerine yapışık durumda. Dolayısıyla güzel bir şekilde, doğru bir şekilde ve doğru malzemelerle yapıldığında da yıkılmayabiliyor. Yani bazen deprem olur, ama her depremde de binalar yıkılacak diye bir şey yok. Eğer inşaat doğru yere yapılmışsa, depremden zarar görmeyecek bir yere yapılmışsa, binayı oluşturan beton sağlam bir şekilde yapılmışsa da bu yakın olmayacaktır gibi bir açıklama yapılabilir. Korkuyorum diyebilir çocuk, çok haklısın diyorum. Evet, depremden korkulur. Ben de korkuyorum depremden, ama en azından biz binamızın sağlam olduğunu bildiğimiz için, deprem sırasında korunmayı bildiğimiz için, binamızın inşa edildiği alan güvenilir olduğu için biz yanlış yere yapılmış bir inşaatta oturanlardan daha az korkuyoruz. Hani hiç korkmuyoruz, hiç üzülmüyoruz, hani böyle bir gerçek yok. Dolayısıyla evet, ama tabii ki mümkün olduğu kadar basit ve hafif anlatmak. Çünkü bu bilgi çocuğa verirken yaratmak istediğimiz, çocuğun uykularını kaçıracak korku değil, muhakkak depremin her gün yaşanmadığını belki söyleyerek nezaket göstermek. Yani oturup bekleme, bir şey yapmama adına.

Dünyanın değişik yerlerinde de depremler olduğunu ama binaların, hatta çok sağlam inşa edildiğinde kullanılan malzemenin tam ve uygun şekilde kullanıldığında yıkılmadığını söyleyebiliriz. Tabii bu depremi çocuklara anlatırken hep felaket kısmı üzerinde durmamak lazım. Geçen hafta meslektaşlarımın da bir konuşması vardı deprem hakkında, çok da güzel bir konuşmaydı. Gelecek hafta da yine onlar depremi anlatacaklar.

Burada vurgulanan da, yani yıkılan enkaz altında kalanlar gibi yalnız kötü haberleri vermek değil. Ama bu sarsıntıya rağmen, yıkıma rağmen birçok kişinin kurtarıldığı, birçok kişinin sağ ve sağlam olduğu ve işte dürüstçe yapılan inşaatlarda, doğru yapılan inşaatlardan da insanların sağ çıktığına dair. Hani daha çocuklarda ümit uyandıran, daha olumlu mesajlar da vermekte yarar var. Yani yalnız ölümler, kayıplar, yıkılan binalar, yaralananlar, hala enkaz altında olanlar. Bu bilgiyi sadece çocuklara vermek, ancak çocuklarda karamsarlık, ümitsizlik ve korku yaratır. Gerçekten bizim uykularımız nasıl kaçıyorsa, benimki de öyle kaçar. Bizim yapmak istediğimiz bu değil tabii.

Yani sağ kurtulanları, onlar odaklı biraz konuşmak. Çünkü ölümü soracaklar, yani depremde ölünüyor mu? Ya da ölenler olmuş diye gelecekler bize. Evet, ama işte sağ kurtulanlar daha fazla gibi bir açıklama mı yapmak lazım, kurtulanlardan çok kurtulanlar. Bu kurtulanların nasıl kurtulduğu, yardımlaşmanın nasıl yapıldığı ve bizim bu kurtulanlar için neler yapabileceğimizi de konuşmak gerçekten.

Yakın çevremizde duyuyoruz, işte çantasındaki 10 lirayı depremde nelere ayıran çocuklar, 5 tane oyuncağı varsa üçünü depremzedelere ayıran çocuklar. Kalın giysilerinden iki tanesini, üç tanesini yine depremde çocuklara ayıran birçok çocuk var. Yani bu duyarlılığı, bu bilinci uyandırmak da çok çok önemli. Hani tamam, deprem oldu bitti, yine yetinmeyip, yani herkes kendi payına da düşeni düşünebilmeli, neler yapabilir, nasıl yapabilir, nasıl ulaşabilir, bu tip bir plan yapıp yardımlaşmak iyi geliyor insanlara.

Nitekim geçen hafta sizde onu söyle, depremzedeler için giysileri paketlemek, yiyecekleri paketlemek, onlara yardım elini uzatmak insanı bir nebze ferahlatıyor. Tabii ki, acımız yok etmiyor, ama özünde yine aslında kendimiz için bir şey yok, bize iyi geliyor çünkü.

Yine çocukları ümitsizliğe sürüklememek adına da, hani bundan sonra yapılacak inşaatlar, binalar ne kadar doğru bir zemin seçilerek yapılırsa, inşaatta kullanılan malzeme ne kadar doğru seçilirse bunlar, kullanılırken hiçbir sahtekarlık, hiçbir hırsızlık yapılırsa yapılır, yapmazsa bir gün bu depremlerin de önünün alınabileceği, daha az olacağı, daha az kayıp verileceği çocuğa anlatılabilir. Böylece yani çocuklara da bu anlatımı yaptıktan sonra onlara da karamsarlığa sürüklememiş oluruz diye düşünüyorum. Çünkü anlattık, oldu bitti değil. Bu konu daha çok uzun süre dillerde dolacak. Çok uzun süre acılar konuşulacak mıyım hani çok çabuk gündemden düşecek bir konu değil bu felaket. Biz deprem ülkesindeyiz, bu bizim gerçeğimiz.

Dolayısıyla evet, bu yapılan inşaatlardan yola çıkarak aslında, bence anne-babalar olarak bizim en önemli yapmamız gereken şey, çocuklarımıza her ne yapıyorsan, onu düzgünce, kurallarına uygun, dürüst bir şekilde yap. Elinden gelenin en iyisiyle yap bunu. Sanırım öğretmemiz gerekiyor. Çünkü belki bizim çocuğumuz geliyordu inşaat mühendisi olacak, mimar olacak. Dolayısıyla ya da hangi meslekten olursa olsun, prensip olarak, bizim her çocuk, matematikte çok başarılı olmayacak. Çünkü farklı zeka seviyeleri var. Ne yapıyorsan yap, elinden geleni en iyisini yap. Evdeki sofrayı toplamasından, yatağını toplamasından tutun, her şeyine kadar. Bu mesajı sürekli işleyerek büyütürsek, ülkenin geleceğine dair biraz mutlu olabiliriz diye düşünüyoruz. İnsan yetiştirmek çok çok önemli. Hani dediğiniz gibi, elinden gelen en iyi yap, dürüst ol, doğru yap. Yaptığını kontrol et. Bütün bunları söylemek de biz ahlaklı çocuk, yani bir gün ahlaklı yetişkinliğini yetiştirmiş oluyoruz, ahlaklı vatandaşını yetiştirmiş oluyoruz. Ki çok çok önemli tabii, bütün bu bilgilerin verildiği bu günlerde de.

Çocuğun güvende olması da çok önemli, yani anne-baba konuşurken sarılarak, severek, öperek, okşayarak konuşmalı. Yani sevgisini çocuğa hissettirmeli. Yani çocuk korkuyorum diyorsa, anne-baba bu korkuyu hafifletirken, sarılsın, öpsün, okşasın. Bu sevgi ve şefkat göstermekten kaçınmasınlar. Yine aynı şekilde, güven duygusunu çocuğa muhakkak vermek lazım. Yani içinde oturduğumuz bina sağlam bir binadır. Biz buradayız, gereken bütün önlemleri aldık. İşte binanın sağlamlığını kontrol ettirdik. Oturduğumuz semt, bölge, burası güvenli bir bölgedir. Hani çocuğun da bir şekilde bu endişesini sıkıntısını gidermek lazım

Daha sonrası için bir sarsıntı olabilir ama binamız sağlam, bir yerimiz sağlam. Dolayısıyla sallanırız ama bize zarar gelmez. Ayrıca, daha sonra da konuşacağınız için ona girmiyorum. Biz önlemlerimizi de aldık, deprem çantalarımız da hazır şeklinde çocuğu bilgilendirmek lazım.