Söz Dinlemeyen Çocukla Nasıl İletişim Kurulur?
Ebeveynler, çocukları, onları dinlemediğinde veya söylediklerini duymazdan geldiklerinde, gerilirler ve hatta sinirlenirler. Bu durum, iletişimi olumsuz etkilediği içinde hiçbir işe yaramadığı gibi sorunu daha da derinleştirir.
Bir Çocuk Neden Söz Dinlemez?
Bir ebeveyn olarak, çocuğunuzun, sizi ne sıklıkla dinlediği konusunda bir fikriniz var mı? Çocukların, ebeveynlerini dinlememelerinin çok farklı nedenleri vardır, işte çocukların genellikle dikkatlerinin dağılmış görünmesinin nedenlerini şöyle sıralayabiliriz:
- Genelde ebeveynler, çocuklarına dikkat etmeden söze başlarlar: konuştuğunuzda ve çocuğunuzun sizi dinlemesini istediğinizde, çocuğunuzun dikkatinin başka bir şeye yönelik olup olmadığından emin olun, başka bir şeyle ilgileniyorsa sizi dinleyemez o nedenle konuya girmeden, elindekini bırakmasını ve onunla konuşmak durumunda olduğunuzu, yumuşak ve tatlı bir ses tonu ile bildirin ki dikkati size yönelebilsin, bütün bunları göz teması kurarak yaparak dile getirirseniz, etkiyi arttırırsınız.
- Ebeveynler, genellikle yüksek sesle konuşurlar hatta yüksek ve otoriter bir ses tonu da buna eşlik edebilir, bu durumda çocuk, yüksek sese alışır ve de normal ses tonu ile komut verdiğinizde yanıt alamazsınız, çünkü o yüksek ses tonuna alışmıştır. O nedenle, amacınızı net ve normal bir ses tonuyla açıklayın ki çocuğunuz sizi duysun.
- Ebeveynler bazen, çocukların sevmediği sözcükleri kullanırlar, bunlar:” zaten sen”,” eğer”,” neden”,” hayır”,” yapma” ile söze başlarsanız, sizi dinlememe olasılığı hayli yüksektir. Bu sözler özellikle çocuklar tarafından kişiliklerine saldırı olarak algılanır. Hele buna parmak sallamada eklenirse, çocuklar sizi dinlemekten vazgeçerler ve susarlar. Çocuktan açıklama beklemekte çok doğru değildir çünkü küçük yaşlarda neden yaptıklarını bilmezler, onlar çocuk bazen anlamıyorlar ve nedenini bilmiyorlar. O nedenle bu sözcükleri ne kadar az kullanırsanız, onlarla iletişiminiz o kadar güçlenir.
- Genelde ebeveynler çocuklarına hep ders vermeye çalışırlar ama ne yazık ki bu çoğu zaman bir işe yaramıyor çünkü çocuklar hep aynı dersleri işitmek istemiyorlar. Onlar, sizi dinleyip dinlememeyi, sizin ses tonunuzdan ve konuşma tarzınızdan karar verirler. Eğer onları dinlemeden konuşmayı sürdürürseniz, kendi kabuklarına çekilirler ve sizi duymazlar. Bu nedenle onların görüşlerini alın, onları dinleyin. Konuşma, monolog şeklinde değil de diyalog şeklinde olursa verimli bir iletişim kurulmuş olur. Çünkü onlara konuşma şansı vermiş oluyorsunuz onlar da kendilerini birey gibi algılamaya başlıyorlar: kimlik ve kişilik gelişiminin alt yapısı oluşur. Çocuklar, komut alan bir robot şekline dönüşmemeli, sürekli ders verip onları talimatla büyütmeyin, onları yaşama hazırlayın, düşünen, ne istediğini bilen ve bunları dile getirebilen bireyler olsunlar. Ve tabii en önemlisi, sözü fazla uzatmayan, istediklerinizi hedef odaklı anlatın, doğrudan konuya girin, çocukların dikkat süresi kısadır, bu nedenle hızlı ve kesin olmalısınız.
- Çocuğunuzla polemiğe girmeyin çünkü bu bir işe yaramadığı gibi, çocuğu hırçınlaştırır . Fazla otoriter bir ebeveyn olmamaya gayret edin. Tabii ki her evin kendi dinamiği ve kuralları vardır, ancak herhangi bir konuda çocuğunuzla gerilim yaşıyorsanız, konuyu uzatmadan, toleranslı olmayı öğretmek adına, ısrarlı tutumuzdan vazgeçebilirsiniz ama bunu ona anlatmak durumundasınız: “bu bir defalık, her zaman olmayacak” şeklinde. Aslında, çocuklar disiplini isterler, neyi yapıp neyi yapamayacaklarını bilmekte onların en doğal hakkıdır.
- Ebeveynler, hatırlatmaları ve istekleri sık sık tekrarlama eğilimindedirler. Çocuklar bundan bıkar. Kuralları bir kez ortaya koyun ve sizi dinlememenin sonuçlarını görmelerine izin verin. Talimatları 1-2 kez tekrarlayın, çocuklar çok alıcı hafızaya sahiptirler, onlara net bir şekilde açıklandığında, sözlerinizi kolayca hatırlarlar.
- Ebeveynler olarak, çocuklarınıza iyi bir rol model olmanız önemlidir. Dünyanın en iyi gözlemleyicileri olan çocuklar, söylenenin yanısıra davranışlarında aynı enlemde olmalarını isterler. Unutmayın, çocuklarınız ne yaptığınızı izliyor, hareketlerinizi taklit ediyor. Dinlediğinizi fark ederse, aynısını yapacaklardır. Biri konuşurken onu dinlemediğinizi görürse aynısını o da yapacaktır.
- Çocuklar onları dinlemediğinde, ebeveynler bağırır: bazen sabrınızın tükendiğinde, bağırarak sizi dinlemesini istersiniz; bunu yaptığınızda da çocuklarınız, söyleyeceğiniz her şeye ilgisini kaybetmiş olur ve duymamazlık devreye girer.
- Ebeveynlerin, çocuklarıyla çözümlenmemiş sorunları olabilir, bu durumlarda, çocuğunuza daha fazla eğilin, sizin ilginizin daha fazlasını isteyebilir: çocuğunuzu dinleyin ve duyun. Belki de onun da sizinle bir sorunu olabilir.
- Bazı durumlarda da çocuğun bir sağlık sorunu da olabilir: işitsel veya davranışsal bununla ilgili bir uzmana baş vurmanız gerekebilir.
Üye olun çocuk gelişiminde size rehberlik edelim!
Doğumdan itibaren çocuğunuzun gelişimine göre günlük eğitim planı
Uzmanların hazırladığı 2.500’den fazla eğitici oyun
Uzmanlarla seminerler
Uzmanlara danışma
Özetlemek gerekirse, çocuğa bağırmadan, hırpalamadan onu nasıl disipline edeceğinizi öğrenmeniz gerekir: her çocuk aynı değildir, yapı farklılıkları söz konusudur. Olumlu pekiştirme yöntemini kullanabilirsiniz, yanlış davranışı bekleyip cezalandırmak yerine, iyiyi aramasına izin vererek doğru ile yanlışı ayırt etmesine yardımcı olursunuz. Bu, çocuğunuzun dikkatini yapmaması gereken bir şeyden uzaklaştırmayı ve onu nazikçe başka bir şeye yönlendirmeyi içerir. Net sınırlar ve kural ları belirleme: çocuklar, kendilerinden ne beklendiğini tam olarak bilmeleri gerekir; ne olduklarını bilmedikleri takdirde kurallara uyamazlar veya sınırlara bağlı kalamazlar. Çocuklar bir kuralı çiğnediğinde, hemen sonucu takip edin, böylece çocuklar davranışlarını sonuçla ilişkilendirir. Molalar ceza değildir, amaç çocuğun sakinleşmesini sağlamaktır. Tatlı/sert disiplini hedefleyin, ses tonunuz ona olan sevginizin sesi olsun…Çocuklarınız yetişkin olduklarında, onlara öğrettikleriniz ve rehberlik ettiğiniz yolda huzurlu, rahat, sevecen, hakkını arayabilen bir birey olarak, yaşam sürecine katılacaktır.
Yazımı, Paulo Coelho’dan bir alıntı ile tamamlamak istiyorum:
Çocuklar, yetişkinlere üç şey öğretebilir: sebepsiz mutlu olabilmeyi, her zaman bir şeyle meşgul olmayı ve arzu ettiği şeyi var gücü ile talep etmeyi.
***********************
ÇocukluDünya Yıllık Premium üyelerinden gelen soruları cevaplıyoruz. Hemen üye olun, çocuğunuz hakkındaki pedagojik veya psikolojik sorunuzu uzman@cocukludunya.com ‘a yollayın, uzmanlarımız sorularınızı cevaplasınlar. Üye olmak için buraya tıklayabilirsiniz .
Verilen sözlerin aksini yapan çocuğa nasıl davranmalı?
Merhaba, kızım 6 yaşını 1 ay sonra dolduracak. Herhangi bir program yapılacağında daha önceden söylediğim halde, “bu konulara dikkat etmemiz gerekiyor bu şekilde bir durumla karşılaşmak istemiyoruz gibi“ açıklamalarda bulunmuş olmamıza rağmen bizi dinlemiyor. Ne yapmamız gerekli?
Eğitim Danışmanı – Pedagog Prof. Dr. Norma Razon: Merhabalar,
Bu durumda söz dinlememiş oluyor. Programınızı derhal iptal edin veya olduğunuz yerden geri dönün, söz dinlememenin sonucunu yaşatın. Şöyle ki: ........ (Söylediğimi yapmamayı) seçtin, ........ (yapmamayı seçmiş oldun)
- Böylece sizin tarafınızdan cezalandırılmış olmuyor, kendi hatasının sonucunu yaşamayı kendi seçmiş oluyor.
- Uygulama sırasında uzun uzun konuşmayın, bağırmayın, tehdit etmeyin.
- Sakin ve kararlı bir tavırla uygulamanızı yapın. Ağladı, özür diledi diye hemen sonuçtan vazgeçmeyin.
- Sakin ve soğukkanlı davranın, eve dönünce de onunla hemen oynamaya başlamayın, onu ekran karşısına da oturtmayın, küsmeyin (anne babalar küsmez) biraz ilgisiz davranın.
Kolay gelsin
Söz dinlemeyen çocuğa nasıl yaklaşmalı?
Merhabalar, 3 yaş 2 aylık oğluma yapmaması gereken şeyleri neden yapmaması gerektiğini de belirterek anlatıyorum ancak arkamı döner dönmez onu yaptığını ve sonrasında benim elimden tutup, götürerek “anne bak yaptım” diye gösterdiğini görüyorum. Anlatıyorum olmuyor, kızıyorum olmuyor, ilgisiz davranıyorum bu yöntemin etkili olduğunu gördüm ancak bunun için de bir iki kere yapılmaması gereken hareketi yapmasına göz yummam gerekiyor. Mesela dolabımı dağıtıyor, bana gösterdiğinde çirkin olmuş deyip arkamı dönüp gittiğimde, iki kere yaptıktan sonra yapmamaya çalıştı ama bu şekilde de yanlış olduğunu öğrendiği için değil ilgimi çekemediğinizden için yapmıyor yanlış olduğunu nasıl anlatmalıyım.
Eğitim Danışmanı – Pedagog Prof. Dr. Norma Razon:Merhabalar,
Oğlunuzun davranışını değiştirmek için doğru yöntemleri denemişsiniz, sizi kutlarım ancak uzun anlatmanın faydası yok, sıkılıp dinlemeyebiliyor.
- Vereceğiniz talimatın kısa ve net olmasına özen gösterin.
- Talimat verirken de " Hayır, yapma, dokunma, karıştırma" şeklinde konuşmayın.
- Örneğin; "Dolabımı dağıtmanı istemiyorum, dağıtınca, eşyalarımı bulamıyorum. İçindekileri görmek istiyorsan, gel beraber bakalım ama dağıtmak yok" deyin, bakmasına izin verin, dağıtmasına izin vermeyin.
- Talimatınızı dinlemeyip dağıtmışsa "Dolabımı dağıttın, hiç hoşuma gitmedi, şimdi eşyalarımı toplamalıyım, seninle oynayamayacağım" deyin, onunla ilgilenmeyin, oynamayın, eşyalarınızı toplayın,
- "Odama girmeni istemiyorum" deyin, odanıza girmesine izin vermeyin. "Sen şimdi burada kendi kendine oyna, ben yoruldum, seninle oyun yok" deyip kendi haline oyalanmasına fırsat verin.
- Böylece yasak deldiğinde, anne ilgisini kaybettiğini, anne ile oynama eğlenme fırsatını kaybettiğini yaşasın. Size yaklaşıp şirinlik yapsa da, sizi öpse de "Yorgunum" deyip oynamayın, uzun uzun da konuşmayın.
Kolay gelsin