Çocuklarda Ahlak Gelişimi

Ahlak, kişinin doğumdan itibaren sahip olduğu özellikleri, yetiştirilme tarzı ile birlikte edindiği değerler ve toplumsal değerlerin bütünüdür. Kişiden kişiye, toplumdan topluma değişen ahlaki değerler temel olarak doğru-yanlış, iyi-kötü ve kabul edilebilir-kabul edilemez olanın belirlenmesini sağlayan değerler bütünüdür. Ahlakın bir toplumun düzenini sağlayan, kişiler arası ilişkileri düzenleyen bir rolü de vardır.

Çocuklarda Ahlak Gelişimi Nasıldır?

Çocuklar çoğu şeyi olduğu gibi ahlaki değerleri de etraflarındaki yetişkinleri gözlemleyerek ve onların öğrettikleri sayesinde geliştirmektedir. Doğumdan itibaren özellikle ebeveynlerin değer yargıları ve yaşadıkları toplumun ahlaki yapısı ve kuralları çocuğun da kendi ahlaki değerlerini inşa etmesi için temel sağlamaktadır.

Çocuklarda ahlak gelişimini en detaylı çalışan kişi psikolog Piaget’tir. Çocuk gelişimi alanında birçok farklı çalışması olan Piaget çocuklarda ahlak gelişimini dönemlere ayırmıştır. Piaget’e göre ahlak gelişimi üç dönemde tamamlanır; 5 yaş öncesi ahlak öncesi dönemdir, 6-11 yaşta çocuk dışsal kurallara bağlı bir ahlak anlayışı geliştirmeye başlar, 12 yaş ve sonrasında ise özerklik dönemidir ve çocuk toplumsal kural ve ahlaki değerleri sorgulamaya, kuralların değiştirilebilir olduğunu anlamaya başladığı süreçtir.

Piaget ahlak gelişiminin zihinsel gelişime bağlı olduğunu savunmaktadır. İlk iki yıl çocuğun bilişsel becerilerinin geliştiği dönemdir. Konuşma, sembolik düşünme, empati becerileri, başkasının duygularını ve düşüncelerini anlayabilme becerilerinin gelişmesi ahlak gelişimi için önemlidir. Zihinsel becerileri geliştikçe çocuk doğru-yanlış ayrımını yapabilmeye başlar.

Üye olun çocuk gelişiminde size rehberlik edelim!

Doğumdan itibaren çocuğunuzun gelişimine göre günlük eğitim planı

Uzmanların hazırladığı 2.500’den fazla eğitici oyun

Uzmanlarla seminerler

Uzmanlara danışma

Üye Ol

6-11 yaş aralığındaki çocuk için toplumsal kurallar yetişkinlerin koyduğu ve ne olursa olsun herkesin uyması gereken kurallardır ve içselleştirilememektedir. Niyet ve motivasyondan çok davranışın sonucu önemlidir. Bu dönemde etrafında kendinden büyük çocukları ve yetişkinleri gözlemleyerek toplumsal kuralları ve değerleri öğrenen çocuk için kurallar değiştirilemezdir. Kurala uymamanın sonucu ceza olarak algılanmaktadır ve çocuk bu nedenle kurala uyar. Ahlaki değerler dışarıdan verilen yönerge ve kurallar bütünüdür.

12 yaşından itibaren ise daha farklı bir ahlak anlayışı oluşmaya başlamaktadır. Bilişsel becerileri, empati yeteneği, başkalarının düşüncelerini okuma becerileri artan aynı zamanda toplumsal işbirliğini öğrenmeye başlayan çocuk karşılıklı saygıya dayalı, kuralların ve ahlaki değerlerin insanların ortak kararları doğrultusunda oluşturulmuş bir sistem bütünü anlamaya başladığı bir süreç başlamaktadır. 12 yaşından itibaren çocuk iyi ve kötüyü belirlemede sonucun yanında niyetin de önemli bir belirleyici olduğunu anlamakta, kuralların gerekirse değiştirilebilir olduğunu anlamaya başlamaktadır.

Aile ve Çevre Çocuğun Ahlak Gelişimini Nasıl Etkiler?

Ahlaki değerler doğuştan var olmayan, çocuğun büyüme sürecinde ebeveynleri ve çevrelerinden gözlemleyerek öğrendiği kavramlardır. Bu açıdan bakıldığında her çocuğun ahlak değerleri yetiştiği aileye ve içinde bulunduğu kültüre göre farklılık gösterecektir. Çocuğun ahlak gelişiminde ebeveynlerinin disiplin türü, davranışlarının sonuçları ile karşılaşıp karşılaşmadığı, ebeveynlerinin neden-sonuç ilişkisine dayalı bir eğitim verip vermediği, ebeveyn ve çocuk arasındaki sağlıklı iletişim ve ebeveynlerin nasıl bir rol model olduğu etkilidir. Ebeveynler kadar kültürel değerler, toplum kuralları ve normlar da çocuğun ahlak gelişimini belirleyici faktörlerdir. Çocuk içinde bulunduğu toplumda etkileşimde olduğu diğer bireylerden de öğrenmekte ve davranışlarını içinde bulunduğu toplumda kabul göreceği, takdir kazanacağı yönde şekillendirmektedir.

Çocuklarda Ahlak Gelişim Nasıl Desteklenmelidir?

Ahlak gelişiminde temel çocuğun öğretilen değerleri içselleştirmesidir. Olması gereken çocuğun etrafını gözlemleyerek, sorgulayarak ve öğrenerek kendi değer yargılarını yaratmasıdır. Ahlak gelişimi dışarıdan çocuğa dayatılan bir süreç değil, çocuğun kendi kişilik özellikleri ve değer yargıları ile oluşturduğu bir sistemdir.

Çocuğun ahlak gelişimini destekleme için;

• Ebeveynler kendi davranışları ile çocuğa örnek olmalıdır.
• Çocuğun bireysel özellikleri dikkate alınmalıdır.
• Doğru ve yanlış neden-sonuç ilişkisi içinde çocuğa gösterilmelidir.
• Yanlış davranışın sonucu yaşatılmalıdır.
• Çocuğun yaşına ve gelişim seviyesine uygun net ve tutarlı kural ve sınırlar konulmalıdır.
• Çocuk ve ebeveyn arasında sağlıklı bir iletişim kurulmalıdır.
• Çocuğun kendini keşfetmesine, özgüveninin gelişmesine ve olumlu benlik algısı geliştirmesine yardım edilmelidir.
• Çocuğun toplum kurallarını gözlemleyebileceği farklı sosyal alanlara girmesi sağlanmalıdır.
• Çocuğa kendi kararlarını verebileceği ve kararlarının sonuçlarını görebileceği bir bir alan bırakılmalıdır.
• Çocuğun duygusal gelişimi desteklenmelidir.
• Çocuğun empati becerisi geliştirilmelidir.
• Olumlu davranışı takdir edilmelidir.
• Ebeveynler pozitif bir disiplin kurmalıdır.