Otizmli Çocuklarda Tuvalet Eğitimi

Tuvalet eğitimine başlamak birçok aileyi zorlayan bir süreçtir. Bu süreci nasıl planlayacaklarını, neyi nasıl yapacaklarını bilememektedirler. Ebeveyn olarak çocuğumuza tuvalet bilinci kazandırmaya karar verdiğimizde çocuğumuzun liderliğini ve sinyallerinin takip etmeliyiz. Bu süre bazen çok kolay ilerlerken bazen de birçok alenin korkulu rüyası olmaktadır. Tuvalet eğitimine başlarken sadece çocuğun hazır hissetmesi değil, ebeveynin de hazır hissetmesi önemlidir.

Bir ebeveyn olarak,

• Çocuğumun kıyafetlerini sık sık değiştirmeye hazır mıyım?
• Çocuğum herhangi bir ortamda çiş-kaka kaçırdığında sakin ve destekleyici olabilecek miyim?
• Çocuğumu zorlamadan, çocuğumun ritminde devam edebilecek miyim?
• Çocuğumun ihtiyaçlarını görmem için gereken dikkati verebilecek miyim?

Çocuklar için de belirli ön koşulların oluşmasını beklemektedirler. Bunun için de çocuktan gelen sinyalleri takip etmelidirler. Çocuktan gelen en önemli ipucu mahremiyet duygusu (kakasını yaparken perdenin arkasına-kapının arkasına saklanıyor mu?) ve çocuğun fizyolojik (uykudan uyandığında kuru kalkıyor mu? veya gün içinde ne kadar kuru kalıyor) bunlar bize çocuğumuzun hazır olup olmadığını göstermektedir.

Bu sorulara sizin cevabınız ‘EVET ’ise tuvalet eğitimine başlayabilirsiniz.

Üye olun çocuk gelişiminde size rehberlik edelim!

Doğumdan itibaren çocuğunuzun gelişimine göre günlük eğitim planı

Uzmanların hazırladığı 2.500’den fazla eğitici oyun

Uzmanlarla seminerler

Uzmanlara danışma

Üye Ol

Otizmli Bir Çocukta Biz Neleri Takip Etmeliyiz?

Unutmamalıyız ki, her çocuk biriciktir ve her çocuğun öğrenme stilleri farklıdır. Farklı gelişim özelliklerine sahip olan otizmli çocuk lar için de bu durum aynıdır. Her biri farklı gelişim özelliklerine sahiptirler ve her biri farklı yöntemlerle öğrenmektedirler. Ebeveyn olarak çocuğumuzun bireysel farklılıklarına ve güçlü özelliklerine ne kadar hakimsek bu süreç o kadar kolay ilerleyecektir. Bu süreçte bakım veren kişinin ve eğitimcilerin sakin kalabilmesi ve çocuğun rahat hissettirilebilmesi çok önemlidir.

• Tuvalet eğitimi öncesi , bezin bittiğini anlaması ve tuvaletle ilişki kurması için bez poşetinin sonu beraber çöpe atılmalıdır. ‘Bitti’ denilmelidir ve tekrar beze geri dönülmemelidir.
• Tuvalet becerisi için çocuğunuzun 2 yaştan büyük olması, gün içinde 1 saat kuru kalması önemlidir ve çocuğun hazır olup olmadığına göre karar verilmelidir.
• Çocuktan gelen başka sinyalleri de göz önünde bulundurmamız gerekir. Örnek vermek gerekirse, eğer çocuğunuz konuşmaya başladıysa ve tuvaleti geldiğinde çiş-kaka gibi sözcüklerle kendini sözel olarak ifade ediyorsa; öte yandan henüz konuşmaya başlamamışsa ancak tuvaletini yaptıktan sonra size bezini gösteriyorsa ya da tuvalete bakıyorsa aynı zamanda bu durumun onu rahatsız ettiğini bakım veren kişi çocuğun yüzüne bakarak anlayabiliyorsa bunlar tuvalet eğitimi başlangıcı için bakım verene çocuğun gönderdiği önemli sinyaller sayılabilir. Bu sinyalleri ve ipuçlarını tuvalet eğitimi başlangıcı için ön koşul olarak belirleyebiliriz.
• Tuvalet eğitiminde görsel ipucu kullanmak çocuğunuz için önemli bir hatırlatıcı olabilir. Bu görsel ipucu çocuğunuzun tuvaletini yaparken ki fotoğrafı olabilir veya sadece lazımlık-klozet fotoğrafı da olabilir. Çocuğunuzdan gelen sinyali fark ettiğinizde fotoğrafı alarak ‘çiş-kaka zamanı’ diyerek tuvalete götürmeniz önemlidir. Bunu yaparken net olmanız, kısa cümleler kurmanız ve resmi çocuğunuzun göreceği şekilde ağınızın kenarına koyarak söylemeniz önemlidir.
• Çocuğa uygun öğretim yöntemi belirlenmelidir (Görsel, video kullanımı, çizelge kullanımı, model olma)
• Bu süreçte bazı kazalar yaşanabilir. Önemli olan, giysilerini değiştirirken tutarlı olmanız ve hep banyoda değiştirmenizdir. Bu, çocuğunuzun çiş ve tuvalet arasında ilişki kurmasına yardımcı olacaktır.
• Tuvalet eğitimi sırasında çocuğun kendini güvende hissetmesi önemlidir. Bazen yanlarında bir yetişkine ihtiyaç duyarken bazen de sevdiği bir oyuncak onları iyi hissettirebilmektedir. Eğer çocuğunuz tuvalete girmeye direnç gösteriyorsa, çocuğunuzun iyi hissetmesi için lazımlığı salona veya odasına taşıyabilirsiniz. Burada unutmamanız gerek şey 5 dakikadan fazla oturtmamanız.
• Gece yatmadan en az 2 saat önce beslenme ve sıvı tüketimi kesilmelidir.
• Çocuğunuzun tuvalet zamanında keyifli vakit geçirmesine; sevdiği oyuncaklar-aktiviteler veya şarkılarla yardımcı olabilirsiniz. Olumlu deneyimler çocuğu sürece motive edecek ve öğrenmeyi hızlandıracaktır.
• Bazı çocuklar çişini-kakasını altına yaptığında hissedemeyebilirler. Bu bize duyusal işlemleme problemini göstermektedir ve ebeveyn olarak takip etmemizi güçleştirecektir. Süreci kolaylaştırmak ve çocuğunuzun bedensel olarak algılaması için bir süre evde bezle dolaşmasına izin verebilirsiniz, hatta bu süre içerisinde yoğun sıvı vererek takibinizi kolaylaştırabilirsiniz.
• Tuvalet eğitimi birkaç basamak içermektedir. Eğer çocuğunuz motor planlama ve organizasyon becerisinde sıkıntı yaşıyorsa tuvalet eğitimi kazandırmakta zorlanabilirsiniz. Burada görsel destek kullanmanız faydalı olacaktır. Bununla ilgili sıralama kartları alabilir veya çocuğunuzun tuvalet fotoğrafını aşamalı olarak çekip, klozetin yanına asabilirsiniz.
• Görsel desteğin yanı sıra ‘Sosyal Hikâyeleri de süreçte kullanabilirsiniz. Sosyal hikâyeler çocuğun günlük hayat aktivitelerinden oluşturulabilir. Tuvalet eğitiminde çocuğunuzun dilinden tuvalet kullanımı hakkında basit dilde bir hikâye oluşturabilirsiniz. Çocuğunuza özgü sosyal hikayenizde kullanacağı tuvalet fotoğraflarını çekebilirsiniz ve hikâyeye ekleyebilirsiniz. Hikâyede olumlu bir dil kullanmak ve sürece dair detaylar vermek hem çocuğunuzu motive edecek hem de süreci zihninde daha iyi anlamlandırmasını sağlayacaktır. Oluşturduğunuz bu hikâyeyi her gün çocuğunuzla beraber okuyabilirsiniz ve öğrenme sürecinin pekişmesini sağlayabilirsiniz
• Tuvalet eğitimini daha da zorlaştırmamak adına çocuğunuzun bireysel farklılarını göz önünde bulundurmalısınız. Çocuğunuzun sıcağa-soğuğa veya sese nasıl tepki verdiği önemlidir. Soğuk olduğu için belki lazımlığa oturmak istemeyecek, o zaman ebeveyn olarak en iyi çözümü siz bulabilirsiniz. Belki etrafına bir kılıf dikmek, belki tuvalet kağdı koymak çözüm olabilir. Sese hassasiyeti varsa sifonu çocuğunuz tuvaletten çıktıktan sonra çekmek bir çözüm olabilir. Aksi taktirde çocuğunuz ajite olur ve istemeden de olsa süreci ebeveyn olarak sabote etmiş olursunuz.
• Kullanılan ödül çocuğunuzun sevdiği ve motive olmasını destekleyen yiyecekler veya nesneler olabilir. Başarıya ulaşıldıktan hemen sonra ödül verilmelidir. Bu bir öpücük, sevdiği bir yapıştırıcı, çikolata veya alkış olabilir.

Zorlu süreçlerde psikolojik hazır bulunuşluk ve olumlu deneyimler sürecin daha rahat bir şekilde geçmesine katkı sağlar. Tuvalet eğitiminde de sürece bütünsel bir bakış açısıyla baktığımızda çocuğun bu süreci olumlu deneyimlerle öğrenmesi adına kesinlikle baskıcı ve cezalandırıcı yöntemden kaçınmalıdır. Stresli deneyimler öğrenme sürecini olumsuz etkileyebileceği gibi yarattığı kaygı sebebiyle çocuğun süreç tamamlanmadan kaçınma davranışı göstermesine ve bakım veren ile arasındaki güven bağının zedelenmesi gibi olumsuz sonuçlar doğurabilir. Aşağılanma ve güven eksikliğinin en büyük kaynağı, çocuğun erken dönem deneyimlerinde ‘kendimi kontrol edemiyorum’ duygusunu yaşamasıdır. Tuvalet en temel ve gerekli beden fonksiyonlarından olduğu gibi çocuğun ilk öz kontrol duygusunun geliştiği çocuk için hassas bir dönemdir dolayısıyla tuvalet eğitiminin de çocukların gelişim dönemlerinde önemli bir kilometre taşı olduğu düşünüldüğünde süreci nasıl yönettiğiniz çocuğun gelecek deneyimleri için de oldukça kritik olacaktır. Özetle, çocuğu korkutmadan, ceza vermeden bu süreci bir memnuniyet, mutluluk ve başarı süreci haline getirmek ailelerin elindedir. Öncelikle hazır bulunuşluğu ve zamanlamayı doğru belirlemek sonrasında çocuğun; sonrasında ailenin bireysel farklılıklarını göz önünde bulundurarak bir program hazırlamak; son olarak süreç içerisinde çocukta suçluluk duygusu yaratmadan, çocuğa karşı sabırlı, olumlu ve tutarlı davranarak bu süreci mutluluk verici bir deneyim haline getirmek mümkündür.