Çocuk Zeka Testleri

Bazı aileler çocuklarının çok zeki olduğunu söylerken bazıları da çocuğunun bilişsel becerilerinden şüphe duymaktadır. Peki zeka gerçekten nedir ve objektif olarak nasıl ölçülür? Zekanın ölçülmesini gerektiren durumlar nelerdir? Bu soruları yanıtladığım yazıyı aşağıda bulabilirsiniz.

Çocuk Zeka Testi Nedir?

Öncelikle, zekayı tam anlamıyla tanımlamak zor olsa da kısaca zekanın, düşünme ve analiz etme becerisi, problem çözme yetisi, sosyal değerler ve normları anlamlandırabilmek olduğunu söyleyebiliriz. Çocuk zeka testleri, çocuğun zihinsel fonksiyonlarını ölçmeyi amaçlayan testlerdir. Zeka, sözel zeka ve sözel olmayan zeka olarak iki boyutta incelenebilir. Sözel zeka değerlendirilirken, dile dayalı problemleri anlama ve çözme becerisi göz önüne alınır, sözel olmayan zeka değerlendirilirken ise görsel ve mekansal problemleri anlama ve çözme becerisine dikkat edilir. Günlük hayatta, zeka çoğunlukla IQ (Intelligence Quotient) yani Zeka Katsayısı olarak bilinir ve bu katsayı standardize edilmiş, belli normları olan testler ile ölçülür.

Zeka Testleri Tarihçesi

Cherry’nin (2020) belirttiği üzere; 1900’lerin başında, Fransız hükümeti Alfred Binet’e hangi öğrencilerin okulda zorluk yaşayabileceğinin belirlenmesi üzerine bir test geliştirmesini istedi, böylelikle hangi çocukların özel bir yardıma gereksinim duyduğu anlaşılacaktı. Binet öncelikle, hangi becerilerin okul başarısını arttırdığını araştırdı, aynı zamanda “zeka yaşı” kavramını da ortaya çıkardı. Binet, bulgularından hareketle IQ skorunu elde etti, yine de zekanın tek bir katsayıya indirgenemeyeceğini savundu. Binet’nin bulmuş olduğu sistem, Amerika’daki Stanford Üniversitesi’nin ilgisini çekti ve orada çalışan Psikolog Lewis Terman, Binet’nin geliştirdiği testi Amerikan vatandaşları üzerinde uygulayıp standardize ederek 1916 yılında Stanford-Binet Testi’ni yaratmış oldu. O günden sonra bu test Amerika’da çok kullanıldı. Stanford Binet Testi yıllar yılı revize edilse de tek bir genel IQ skoru verdiği için eksik görülmeye başlandı. Stanford-Binet Testi’nden yola çıkarak, Amerikan psikolog David Wechsler yeni bir ölçüm aracı yarattı. Wechsler de tıpkı Binet gibi zekanın tek bir sayıya indirgenemeyeceğine inanıyordu, bu yüzden zekanın farklı alanlarını ölçen ve farklı skorlar elde edilen Wechsler Zeka Testlerini geliştirdi. İlk olarak 1955’te Wechsler Yetişkin Zeka Ölçeği (WAIS), daha sonra da Wechsler Çocuk Zeka Ölçeği (WISC) ve Wechsler Okul Öncesi Çocuk Zeka Testi’ni (WPPSI) ortaya çıkardı. O günden bugüne, Wechsler Zeka Testleri revize edildi; WAIS-IV, WISC-R, WISC-IV.

Üye olun çocuk gelişiminde size rehberlik edelim!

Doğumdan itibaren çocuğunuzun gelişimine göre günlük eğitim planı

Uzmanların hazırladığı 2.500’den fazla eğitici oyun

Uzmanlarla seminerler

Uzmanlara danışma

Üye Ol

Hangi Durumlarda Çocuk Zeka Testleri Uygulanır?

Bazı ailelerin çocuklarını çok zeki, diğer çocuklardan farklı, üstün yetenekli buluğunu söylediğini ve bu sebeple çocuğuna zeka testi yaptırmak istediğini duyuyoruz. Öncelikle, zeka testleri bir merak giderme aracı değildir, ancak bu testlerin eğitimini almış bir uzman tarafından gerekli görüldüğü halde yapılan değerlendirmelerdir. Özellikle çocuk okulda öğrenme güçlüğü yaşıyorsa, evde ve/veya okulda aşırı hareketlilik ve dikkat eksikliği gösteriyorsa, çeşitli davranış sorunları varsa danışılan uzman uygun görürse çocuğa yaşına uygun bir zeka testi uygulayabilir. Bu testlerden elde edilen sonuçlarla, çocuğun hangi zihinsel alanda sorun yaşadığı tespit edilebilir ve ona göre bir müdahale planı oluşturulabilir. Test puanlarını aileye söylemek etik bir yaklaşım olmamakla birlikte, test puanından çok çocuğun testin hangi alt alanında yaşıtlarından geride olduğu ve bu alt alanı geliştirmeye yönelik ailenin neler yapabileceği bilgisini aileye vermek daha kıymetlidir. Ailenin çocuğu desteklemesinin yanında, değerlendirmeyi yapan uzman tarafından gerekli görülürse çocuk bir uzman desteği de alabilir.

Çocuk Zeka Testleri Kaç Yaşında Yapılır?

Okul öncesi dönemindeki (4-6 yaş) çocuklara uygulanan zeka testi ayrı, okul çağı çocuklarına (6-16 yaş) uygulanan zeka testi ayrıdır.

En Sık Kullanılan Çocuk Zeka Testleri Nelerdir?

Okul öncesi dönem çocuklarına (4-6 yaş) genellikle, Wechsler Okul Öncesi Dönem Çocukları İçin Zeka Testi (WPPSI) uygulanır, okul çağındaki çocuklara (6-16 yaş) ise Wechsler Çocuklar İçin Zeka Ölçeği - R (WISC-R) veya geliştirilmiş versiyon olan Wechsler Çocuklar için Zeka Ölçeği - IV (WISC- IV) uygulanmaktadır. Wechsler Zeka Testleri farklı alt testlerden elde edilen sonuçlara göre her alanı özel olarak değerlendirerek ayrıntılı bulgular sunar. Türk Psikologlar Derneği verilerine göre; WISC- IV Testi, 10 asıl alt test, 5 yedek alt testten oluşmaktadır. Değerlendirilen bilişsel alanlar; Sözel bilgi, sözel ifade, algısal akıl yürütme ve organizasyon, sosyal bilgi, kısa süreli işitsel bellek, dikkat, konsantrasyon, zihinsel işlemleme hızı, görsel-motor ve ince motor koordinasyon becerileridir. Test sonucunda, sözel kavrama, algısal akıl yürütme, çalışma belleği ve işlemleme hızı alanlarında 4 ayrı alan skoru elde edilmektedir.

NP Istanbul Beyin Hastanesi verilerine göre, Standford Binet Zeka Testi ise, 2-16 yaş arası çocuklara uygulanan bir zeka testidir, toplam 30 alt test çeşitli yaş aralıklarına uygulanmaktadır. Stanford Binet Zeka Testi; Sözel Yargılama, görsel-soyut yargılama, niceliksel yargılama ile kısa süreli bellek olmak üzere 4 alt alanı değerlendirir. Bu değerlendirmeler sonucunda, zekayı matematiksel olarak ifade etmeye izin veren genel bir IQ skoru elde edilir. Bu test aynı zamanda, çocuğun zeka yaşını da verir.

Wisc-R Testi Nedir? Nasıl Uygulanır?

Wisc-R bir zeka testidir. 6-16 yaş arasındaki çocuk ve ergenlere uygulanmaktadır. Test 2 bölümden oluşur. Bölümler sözel IQ ve performans IQ olarak ikiye ayrılır. Her bölüm için 5 alt testin yapılması gerekmektedir. Testin sonunda çocuğun sözel IQ, performans IQ ve total IQ değeri ortaya çıkar. Sonuçlar bize mental retardasyon, özgül öğrenme güçlüğü gibi pek çok alan için bilgi verir.

Wisc-R testi, testin eğitimi almış bir psikolog veya psikolojik danışman tarafından uygulanabilir. Test sırasında uygulayıcı ve çocuk sessiz bir odada bulunur. Annenin veya babanın test sırasında odada olması uygun değildir. Test 1-1.30 saat kadar sürebilir. Testin uzunluğu çocuğun verdiği cevaplara göre değişmektedir. Uygulayıcı cevapları not eder ve test bittikten sonra puanlamasını yapar. Puanlamaya göre rapor hazırlanır.

Leiter Zeka Testi Nedir? Nasıl Uygulanır?

Leiter Uluslararası Performans Testi ise, 2-18 yaşında işitme ve konuşma problemi, otizm, travmatik beyin hasarı gibi sorunları olan çocukların zihinsel becerilerini değerlendirmeyi amaçlayan, dile dayalı olmayan bir performans testidir. Dört farklı boyutu ölçen 10 alt testten oluşur, boyutları: Akıcı istihbarat, görüntüleme, bellek ve dikkattir.

Bilişsel Değerlendirme Sistemi nedir?

Bir diğer zeka testi ise Cognitive Assessment System (CAS) olarak adlandırılan Bilişsel Değerlendirme Sistemidir. CAS 5-17 yaş aralığına bireysel olarak uygulanır ve bireyin bilişsel becerilerini ölçer. Diğer zeka testleri gibi alt testlerden oluşur ve bu alt testler planlama, eş zamanlı bilişsel işlemler, dikkat ve ardıl bilişsel işlemler gibi becerileri ölçer. 

IQ testleri zekilik testi anlamına da gelir mi?

IQ yani zeka katsayısı, (Zeka yaşı/gerçek yaş) x 100 formülüyle hesaplanır. Geçmişte, genel IQ skorunun zekayı yansıtan bir değer olduğu kabul ediliyordu fakat artık birçok uzman genel bir IQ skorunun çok kapsamlı bir kavram olan zekayı tamamıyla yansıtabildiğini düşünmüyor. Brain and Mind Institute Natural Sciences Merkezi’nde çalışan Dr. Adam Hampshire’ın ( 2012) söylediğine göre, farklı zeka boyutlarını ayrı ayrı ölçen ve ayrı skorlar sunan zeka testleri daha doğru veriler sunuyor ( Mann, 2012). Buradan anlaşılacağı üzere, zeka tek bir boyutta incelenemez, zekanın farklı boyutları vardır, zeka testlerinin amacı genel bir IQ skoru elde etmek değil, çocuğun hangi zeka boyutlarında başarılı hangi boyutlarda gelişmeye açık olduğunu bulmak ve ona göre çocuğu desteklemek olmalıdır.

EQ nedir?

EQ (Emotional Quotient), duygusal zeka demektir. Duygusal zeka, kişinin kendi ve başkalarının duygularını anlamlandırabilmesi, öz farkındalık, duygusal regülasyon becerisi, motivasyon, empati ve sosyal becerileri kapsar. ( Akers & Porter, 2020) Bu yetiler beynin sağ lobu sayesinde ortaya çıkar. Beyninin sağ lobu gelişmiş bireylerin iletişim becerileri ve kendi içindeki olumsuz duygularla baş etme becerileri yüksektir. Sanat Terapisi konusunda uzman olan Klinik Psk. Olcay Güner ve Klinik Psk. Nur Dinçer Genç (2019), yaratıcı sanat çalışmalarında sağ lobumuzu kullandığımızı söylemiştir, sağ lobumuzu kullandığımız sanat çalışmaları sayesinde kendi duygu ve düşüncelerimizin daha farkında oluyoruz ve yeni baş etme becerileri geliştirebiliyoruz.

SQ nedir?

SQ (Spiritual Quotient), ruhsal zeka demektir. Duygusal zeka ve bilişsel zekanın ötesine giderek, ölümlülüğün bilincinde olma hali ve kişinin kendinden insanlığa verebileceklerini kapsar. Bireyin kendilik farkındalığı, kabulü ve kişisel gelişimini içerir. (Howell, 2016)

Çocuk Zeka Testleri Nerede Yapılır?

Bu testlerin eğitimini almış uzmanlarca çeşitli psikoloji klinikleri, hastaneleri veya değerlendirme merkezlerinde yapılır.

Referanslar

Akers M., Porter G. (2020). What is emotional intelligence? PsychCentral, 2020.

Cherry K. (2020). Alfred Binet and the history of IQ testing. Verywellmind, 2020.

Genç N. D., Güner O. (2019). Sanat terapisi. Sanat terapisi uygulayıcıları için farklı sorun gruplarına yönelik çalışma önerileri. Yakın Yayınları, 2019.

Howell D. (2016). What is spiritual quotient? Psychreg, 2016.

NP İstanbul Beyin Hastanesi (2020). Zeka Testi, Stanford Binet.

Mann D. (2012). Does IQ test really measure intelligence? WebMd, 2012.

Türk Psikologlar Derneği. Wechsler Çocuklar için Zeka Ölçeği-IV (WÇZÖ-IV) Eğitim.