Çocuklarda Çekingenlik

Bazı çocuklar her ortamda oldukça rahat ve girişken iken, bazı çocuklar çekingen ve temkinli olabiliyorlar. Çekingenlik toplumda olumsuz bir özellik gibi anılsa da her çocuğun kendine özgü bir mizacı ve davranış biçimi bulunur ve çocuğun bazı ortamlarda çekingen davranması olumsuz bir durum olmak zorunda değildir. Bunun yanında çekingenliğin çocuğun sosyal ve akademik yaşantısına olumsuz etkileri oluyorsa mutlaka dikkate alınmalı ve bir uzmana başvurulmalıdır.

Çekingenlik nedir?

Bireyin özellikle yabancı ortamlarda kendini geride tutması, dikkat çekmekten kaçınması ve mesafeli olması çekingenlik olarak tanımlanabilir. Çocukların yabancı bir ortamda veya yabancıların yanında bakım verenlerine sokulması, yeni karşılaştıkları çocuklarla tanışıp oyun kurmakta zorlanması ve yabancı kişilerle iletişim kurmayı zor bulması da çekingenlik davranışları arasındadır.

Çekingenliği etkileyen faktörler nelerdir?

Çocuğun çekingenliği ağırlıklı olarak mizaç özelliklerinden kaynaklanmaktadır. Mizaç çocuğun doğuştan sahip olduğu ve yetişkinlik döneminde kişiliğini oluşturacak özellikleri şeklinde özetlenebilir. Çocuğun mizacı dünyayı nasıl algıladığını ve nasıl tepki verdiğini belirlemektedir. Çocuğun hareketlilik düzeyi, yeni durumlara adapte olabilme becerisi, sosyalleşme düzeyi, duyu eşiği ve duygusal yoğunluk gibi birçok özelliği mizacını belirlemektedir. Daha az hareketli, sakin, yeni bulunduğu ortamda önce gözlemleyip tanımayı seçen çocuklar çekingen olarak adlandırılmaktadır.

Ebeveyn tutumları ise mizaçtan sonra çocuğun çekingenliğini etkileyen en önemli ikinci faktördür. Çocuğu ‘‘utangaç’’, ‘‘çekingen’’ , ‘‘içine kapanık’’ ve ‘‘asosyal’’ gibi ifadelerle etiketlemek, başkalarının çocuğu bu şekilde tanımlamasına fırsat vermek çocuğun bu özelliğinin pekişmesine neden olur. Çocuğun çekingen tavrını eleştirmek ve bunun için çocuğa kızmak bir kısır döngü doğurabilir. Aşırı baskıcı ebeveyn tutumları çocuğun bağımsızlığını kazanmasına ve yabancı ortamlarda kendini ifade etmesine engel oluşturabilir.

Üye olun çocuk gelişiminde size rehberlik edelim!

Doğumdan itibaren çocuğunuzun gelişimine göre günlük eğitim planı

Uzmanların hazırladığı 2.500’den fazla eğitici oyun

Uzmanlarla seminerler

Uzmanlara danışma

Üye Ol

Ebeveynlerin kesinlikle uzak durması gereken davranışlar;

• Çocuğun çekingenliği ile alay etmek, eğlenmek,
• Çekingen çocuğu daha dışa dönük ve sosyal akranları ile karşılaştırmak,
• Çekingen davranışı nedeniyle çocuğu suçlamak,
• Çocuğu daha sosyal ve girişken olması için zorlamaktır.

Çocuğun çekingenliğini etkileyen önemli bir diğer faktör ise güven duygusudur. Kendini güvende hissetmediği ortamda çocuk aktif, girişken, sosyalleşmeye ve keşfetmeye açık olamayacaktır.

Çocuğun iletişim kurmak ve sosyalleşebilmek için ihtiyacı olan sosyal becerilere sahip olup olmadığı da çekingenliğini etkileyen bir diğer faktördür.

Çekingenliğin normal olduğu zamanlar nelerdir?

Yaşamın ilk yıllarında çocuk birincil bakım verenine, genellikle anneye, bir bağlılık geliştirir. Sesini duyduğunda, dokunuşunu ve kokusunu hissettiğinde sakinleşir. Bunun yanında ilk altı ayda bebeğin henüz bir yabancı algısı gelişmemiştir bu nedenle kendisini rahatlatan ve bakım veren herhangi birisi ile birlikte olmaktan keyif alır. Bunun yanında tanıdık simalara ve seslere daha coşkulu tepkiler verir. Yabancı ayrımı yapmama durumu 7. ay ile birlikte değişmeye başlar ve bebek tek bir kişi ile özel bağlılık geliştirerek yabancı kişilerden çekinmeye başlar. Birincil bakım veren ile kurulan bağ güvenli ve kuvvetli olduktan sonra bebek 9. aydan itibaren farklı tanıdık kişilerle de bağ kurmaya başlar.

Çocukların belirli ortamlarda çekingen davranması ve güvendikleri bir yetişkine sığınması oldukça normaldir. Çocuk yeni bir ortama girdiğinde, yabancı biri ile karşılaştığında bu yeni durumun ve kişilerin güvenilir olup olmadığını anlamak için zamana ihtiyaç duyar ve bu süre içinde içine kapanık olabilir veya güvendiği bir yetişkinin desteğine ihtiyaç duyabilir.

Çekingen çocuğa yardım etmek için neler yapılabilir?

• Çocuğun kendini güvende hissetmek ve sosyalleşebilmek için ihtiyacı olan zamanı ona vermek.
• Sosyal ortamlarda çocuğa eşlik etmek ve ihtiyacı olan desteği vermek.
• Desteği kademeli olarak azaltmak, çocuk ortama alıştıktan sonra yalnız başına sosyalleşip keşfetmesine fırsat vermek.
• Çocuğun duygularını ifade etmesine fırsat vermek. Neden kendini rahat hissetmediğini ve neler hissettiğini anlatması için alan yaratmak ve anlaşıldığını göstermek.
• Sosyal becerilerini geliştirmesine yardımcı olmak. Evde ve güvende hissettiği alanlarda sosyalleşme alıştırmaları yapmak.
• Özgüvenini geliştirmek.
• Yeni ortamlarda bulunmasını teşvik etmek.
• Çocuğun mizacını iyi tanımak ve yapabileceğinden fazlasını ondan beklememek.

Çekingen çocuğun ne zaman profesyonel yardıma ihtiyacı olur?

Çekingenlik çocuğun mizaç özellikleri ile bağlantılı ve çoğunlukla çocuğun yeni durum ve ortamlarla karşılaştığında gösterdiği tepkidir ve çocuk bu yeni duruma alışıp güvendiğinde ortadan kalkar. Profesyonel destek, çekingenliğin çocuğun arkadaşlık ilişkilerini, okul performansını ve sosyal ilişkilerini olumsuz etkilenmeye başladığı durumlarda gereklidir.

• Çekingenlik nedeniyle farklı/yabancı ortamlara girmek, yeni kişilerle tanışmak imkansız hale geldiyse,
• Çekingen tutum geçici değil, kalıcı ise. Çocuk belli bir süre geçtikten sonra bile yeni duruma alışamıyorsa,
• Çocuk arkadaş edinemiyor, yalnız oynuyorsa,
• Okulda sorulara cevap veremiyor, performansını gösteremiyorsa profesyonel yardım düşünülmelidir.

Çocuğum çekingen mi yoksa sosyal kaygı bozukluğu mu var?

Bazı durumlarda ebeveynler çocuğun çekingenliğinin sosyal kaygı bozukluğunun işareti olduğundan endişelenmektedir Çekingen çocuğun aynı zamanda sosyal kaygı bozukluğu da olmak zorunda değildir ve bu iki durumun birbirinden ayrılması gerekir. Sosyal kaygı bozukluğu ciddi bir durumdur ve yardım almak oldukça önemlidir.

Çekingenlik bir mizaç özelliği iken sosyal kaygı kişide negatif duyum ve duygulara sebep olan bir durumdur. Sosyal kaygıya fiziksel semptomlar eşlik etmektedir. Sosyal kaygısı olan çocuğun belirli alanlarda değil çoğu sosyal alanda zorluk yaşadığı görülmekte ve bu durumlarda çocuk korku, stres ve yüksek düzeyde kaygı hissetmektedir. Bu hislere çoğu zaman yüksek düzeyde utanç duygusu eşlik etmektedir. Bu ortamlarda terleme, yükselen nabız, baş dönmesi ve mide bulantısı gibi fiziksel semptomlar görülebilmektedir. Çocuk bu duyguları yaşayacağı sosyal ortamlarda bulunmayı reddedecektir. Semptomların en az 6 ay sürmesi ve her sosyal ortamda deneyimleniyor olması gerekmektedir. Sosyal kaygı tanısını yalnızca bir uzman koyabilir.