0-12 AYLIK BEBEK BESLENMESİ

Bebeğinize verebileceğiniz en doğru besinlerin başında anne sütü geliyor.

0-6 Ay Bebek Beslenmesi:

Halk arasında ağız sütü literatürde kolosturum olarak bilinen bu süt bebeğinizi bir kalkan gibi sararak bağışıklığının güçlenmesini sağlıyor.

Üye olun çocuk gelişiminde size rehberlik edelim!

Doğumdan itibaren çocuğunuzun gelişimine göre günlük eğitim planı

Uzmanların hazırladığı 2.500’den fazla eğitici oyun

Uzmanlarla seminerler

Uzmanlara danışma

Üye Ol

• Anne sütü içerdiği antikorlar ile (IgA) bebeğinizi mikroplara karşı koruyor.
• Ekonomik olmakla birlikte bir hazırlık aşaması gerektirmiyor.
• Bebeğinizin sağlıklı dışkılamasına yardımcı oluyor.
• Anne sütünde inek sütünde bulunan alerjen (betalaktoglubulin) bulunmuyor. Anne sütünde beslenme ile besin alerjisi riski azalıyor.
• Anne sütünün %87’sinin su olması nedeniyle 0-6 ay arasında bebeğinize ek olarak su vermenize gerek kalmıyor.
• Anne sütü inek sütüne göre daha az Fe bulundurmasına rağmen anne sütünün içeriği sayesinde Fe’in emilimi inek sütüne göre daha fazla gerçekleşiyor.
• Anne sütü sağılarak veya direkt memeden bebeğe verilebiliyor. Burada hatırlamanız gereken nokta direkt memeden beslemenin anne-bebek arasındaki bağının güçlenmesine yardımcı olması.

Emzirme Döneminde Anne ve Bebek Beslenmesi

Emziren annelerin sütlerinde içerik açısından fazla bir fark olmasa da süt miktarı değişiklik gösterebiliyor. Stresten uzak olmak, iyi dinlenmek ve dengeli beslenmek sütünüzün miktarı ile ilişkili oluyor. Beslenmenizde ilk dikkat etmeniz gereken yeterli beslenerek günlük enerji ihtiyacınızı karşılamak olurken ikincisi ise yeterli su tüketmek oluyor. Her emzirmeden önce bir bardak su içmeniz gerekiyor. 2.5-3 litre su tüketmeye özen gösterin. Araştırmalar 3 litreden fazla su tüketiminin süt üretimini çok da artırmadığını gösteriyor. Emzirme sürecinde vücudunuz ekstra enerji harcadığından ortalama 500 kalori ek ihtiyacınız oluyor. Bunu karşılamak adına beslenmenize 1 adet yumurta, 1 su bardağı süt, 1 dilim ekmek, 1 porsiyon meyve ve sebze ekleyebilirsiniz Hamilelik dönemindeki beslenme alışkanlıklarınızı emzirme döneminde de devam etmeniz çok önemli. Bu süreçte vücudunuz ekstra enerji harcadığından doğal bir yol ile kilo verdiğinizi görebilirsiniz. İdeal olan ayda 2 kilo vermenizdir.

Yediklerinizin içeriğindeki maddeler sütünüze geçerek bebeğinizi rahatsız edebilir. Bunlara örnek olarak sarımsak soğan gibi ağır kokulu besinler, kurubaklagiller gibi gaz yapıcı maddeler bulunduran yiyecekler verilebiliyor. Kurubaklagilleri bir gece önceden suda bekleterek gaz yapıcı maddelerden arındırabilirsiniz. İştahınız kapalı ve bir şeyler yemek istemiyorsanız kuruyemişler kurtarıcınız olabilir. Bitkisel protein kaynağı olması ve enerji içeriği ile günlük beslenmende yer verebilirsiniz. Günde 2-3 tam ceviz,10 adet fındık tüketebilirsiniz. Eğer bir besin grubundan şüphelenirseniz o besini bir hafta süreyle tüketmeyin ve daha sonrasında az az yiyerek bebeğinizi yeniden gözlemleyin. Dikkatli olmanız gereken noktalardan bir diğeri ise kafein miktarı. Kafein sütünüzün içeriği değiştirebilir. Yapılan bir araştırmada günde 3 bardak kahve içen anneler ve içmeyenler karşılaştırıldığında kafein içerikli içecekler tüketmeyen annelerin sütündeki demirin 3 kat daha fazla olduğu görülmüş. Bu durum bebeğinizde demir eksikliğine neden olabilir. Ek olarak emzirme döneminde kahve ve diğer kafein içeren içeceklerin sık tüketimi uyumakta güçlük çeken bebeğinizin uykusunu daha da kaçırabilir.

Anne Sütü Nasıl Saklanmalıdır?

Anne ile bebeğin ayrı kaldığı durumlarda sütün sağılması gerekiyor. Ancak sağdığınız bu sütü hangi koşullarda saklamalısınız? Sütünüzü saklamanızdaki ilk hedefiniz FIFO (first in first out) kuralını uygulamaktır. Sağdığınız sütü saklama kaplarına koyduktan sonra kapta tarih ve saati mutlaka belirtmelisiniz. Sağılan anne sütü oda sıcaklığında 3 saat, buzdolabı rafında 4 derecede 3 gün, derin dondurucuda -18 derecenin altında 3 ay saklanabilmektedir. Dondurduğunuz sütleri bir gece önceden dolaba koymanız yeterlidir. Daha sonrasında dolapta 24 saat boyunca bekletebilirsiniz. Sütünüzü çözdürme sırasında su ile temas etmemesi gerektiğini unutmayın. Çözdürülmüş anne sütünü ısıtmak istiyorsanız sıcak su dolu bir kabın içine sütünüzü biberonla koymalısınız (benmari yöntemi).

Ek gıdaya başlamalı mısınız?

Bebeğinizin kilo alması ve büyümesi ile ilişkili olarak anne sütüne ek devam sütü desteği verilebilir. Ancak ilk 6 ay yalnızca anne sütü önerisini gözardı etmemeli öncelikli olarak sütünüzü artırmaya yönelik adımlarda bulunmalısınız. Tüm besin gruplarından ihtiyacınız kadar beslenmeli, iyi dinlenmeli ve stresten uzak durmalısınız. Önceliği her zaman anne sütüne vermelisiniz. Devam sütü ile bebeğinizin beslenmesini desteklemek istiyorsanız mutlaka doktorunuza danışarak hareket edin.

Bebeklerde ek gıdaya geçerken dikkat edilmesi gereken diğer noktalar:

• Bebeğinizin ek gıdaya başlama zamanı sandalyede oturabildiği ve başını dik tutabildiği zaman ile başlar.
• Bebeğinizin ek gıdaya geçişe alışması bir süreç gerektirir. Bu dönemde sabırlı olmak çok önemlidir.
• Bebeğinizi yeni bir yiyecekle tanıştırdıktan sonra 3 gün bekleyin. Bu zaman diliminde bebeğinizin yeni yiyeceklere nasıl tepki verdiğini gözlemleyebilirsiniz
• Anne sütü ve ek gıda ile beslenmesinde problem olmayan 6-9 aylık bebeklerde hangisini önce sunduğunuz önemli değildir. Bu durumda gözlemlemeniz gereken bebeğinizin ne kadar sıklıkla anne sütü aldığıdır.

Anne sütü ve ek gıda birlikte nasıl programlanmalıdır?

• Bebeğinizin 6 ve 9. Ayları ek gıda ile tanıştığı zamanlar olup bebeğinize günde 2 veya 3 kez yiyecek sunmalısınız. Bu süreçte bebeğinizin ne kadar beslendiğini gözlemleyebilirsiniz. Özellikle 9. Aydan itibaren bebeğinizin yeme düzeninin şekillendiğini görebilir, düzenlemeyi bebeğinize göre yapabilirsiniz.
• 9-12 aylar arasında ek gıda ile beslediğiniz zamanı artırabilir, günde 3 veya 4’e çıkarabilirsiniz. Bebeğinizi besleme konusunda doğru bir yöntem yoktur, sizin bebeğiniz ile oluşturduğunuz bir yöntem vardır.

6 Aylık Bebek Beslenmesi

Sütünüz yavaş yavaş azalmaya başladı ve doktorunuz ile ek gıdaya geçişe karar verdiniz. İşte o zaman akla ilk olarak şu soru geliyor: Bebeğimi nasıl beslemeliyim? Bebeğinizin yeni bir besinle tanışması ısırma ve çiğneme becerisi kazanmasında, farklı tat ve yapıdaki besinleri keşfetmesinde etkili oluyor. Ek gıda ile birlikte bebeğinizin yeme alışkanlığı gelişiyor. Bebeğinizi beslemenizdeki ilk kural mevsiminde beslenmeyi sağlamak olmalı. İşte dikkat etmeniz gerekenler:

• Öncelikli olarak patates, havuç, tatlı patates, kabak gibi tek bir sebze ile başlayın ve bebeğinizi gözlemleyin.
• Sebze püreleri bebekler için vazgeçilmezdir ancak blender kullanmaktan kaçın. Haşladığınız sebzeleri küçük küçük doğrayarak çatalla ezin. Bu şekilde bebeğinizin çiğneme alışkanlıklarının gelişmesine katkıda bulunabilirsiniz.
• Verdiğiniz sebze püresinin ardından 2 gün yeni bir yiyecek vermeyin ve bebeğinizi gözlemleyin. Bir sonraki hazırladığınız sebze püresine bir çay kaşığı zeytinyağı ekleyerek bebeğinizi beslemeye devam edebilirsiniz.
• 6 aylık bebeğiniz için yoğurt iyi bir tercih olacaktır. Süt ve süt ürünleri, balık, yumurta gibi besinleri bebeğinize aynı gün vermekten kaçının. Besinleri teker teker deneyin ve bebeğinizi 3-4 gün boyunca gözlemleyin. Bu şekilde bebeğinizin bir besine karşı alerjisi olup olmadığını anlayabilirsiniz.
• Meyve olarak şeftali, muz, elmayı tercih edebilirsiniz.

6 aylık bebeğin günlük beslenme tablosu:

Bebeğiniz bu aylarda daha hareketli olmaya başlayacağından sürekli gözlem gerektiriyor. 6 aylık bebeğinizin sıradan bir günü şu şekilde olması muhtemel.

07.00: Anne sütü veya formula için bebeğiniz uyanmıştır. Eğer ek gıdaya başladıysanız bebeğinizin beslenmesine püre sebzeler (havuç, kereviz, patates), meyveler (muz, avokado, elma) ile başlayabilirsiniz.

09.00: Ortalama olarak ilk şekerleme saati. 45 dakika ile 1.5 saat arasında sürebilir.

10.00: Uyanma, yeniden beslenme ve oyun zamanı

11.30: Şekerleme zamanı

12.30: Uyanma ve diğer öğün saati. Sabah sunduğunuz yiyeceğin aynısını yeniden verebilirsiniz.

14.00: Uyku zamanı

16.00: Oyun ve ilgi zamanı

18.00: Akşam yemeği zamanı. Bebeğinizi mama sandalyesine oturtarak sofraya dahil edebilirsiniz.

19.00: Uyku öncesi rutini banyo, masaj, bebeğinizi uykuya hazırlama (sallama)

19.30: Uyuma zamanı

Bu modelleme bebeğinizin bir gününün nasıl geçeceğini bir taslak olarak ifade etmektedir. Her bebek farklıdır ancak temelde ihtiyaçlarının benzer olduğunu unutmayın.

6 Aylık Bebek Kahvaltısı (Örnek)

• 1 orta boy elma
• 2-3 yemek kaşığı su

Yapılışı:

• Elmayı soyun, çekirdeklerini çıkarın. İri iri doğradıktan sonra 2-3 yemek kaşığı suda yumuşayana kadar pişirin. Daha sonrasında iyice ezin. İsteğe göre biraz tarçın ekleyebilirsiniz

Öneri: Elmaları çok suda haşlamak vitamin ve mineral kayıplarına neden olacağından az suda pişirmeyi tercih edin.

Sebze Çorbası

• 1 orta boy kereviz
• 2 dilim balkabağı
• 1 çay bardağı kemik suyu
• 1 çay bardağı su
• 1 yemek kaşığı zeytinyağı
• Kimyon

Yapılışı:

• Sebzeleri suya koyun ve yumuşayana kadar haşlayın. Kemik suyunu ekleyin ve kaynatın. Kaynadıktan sonra blenderdan geçirin. Kimyon ekleyebilirsiniz.

7 Aylık Bebek Beslenmesi

7 aylık bebeğiniz önceki aylara göre çok daha hareketli, emekleme gibi birçok yeni beceri kazanıyor. 7 Aylık bebek beslenmesi, 6 Aylık bebek beslenmesi ile benzerlik taşısa da bu zaman diliminde yedirdiğiniz besinin kıvamını değiştirmek, bebeğinizin beslenme alışkanlıklarının şekillenmesinde büyük önem taşıyor. Bu dönemde bebeğinize yeni kıvamda ve farklı yiyecekler sunmaya devam etmelisiniz. Her bebeğin birbirinden farklı olduğu unutmayın ve kendinize şunu hatırlatın: Acele etmeme gerek yok. Bebeğimin yeni yiyeceklere alışması zaman alabilir.

Bebeğinizi mama sandalyesinde oturtarak sizinle yemek yemesine izin verebilirsiniz. Bu dönemde bebeğiniz ile tabak kaşık gibi mutfak gereçlerini tanıştırın. Bazı bebekler bu gereçlere çabuk uyum sağlayabilir. Bebeğinizi gözlemleyin. Yemek yemeye ilgili olduğunu görüyorsanız bebeğinizi biberon ile beslemekten kaçının.

Örnek Atıştırmalık

• 1 adet Havuç
• 1 adet Salatalık
• 1 adet Kırmızı biber

Yapılışı:

• Havuç ve salatalıkları jülyen şekilde doğrayın ve servise hazır.

Öneri: Bu renkli atıştırmalık bebeğinizin ilgisini çekebilir. Yiyeceğe dokunmasına ve keşfetmesine izin verin.

8 Aylık Bebek Beslenmesi

8 aylık bebeğinizin beslenmesinde anne sütü ve formula yerini yavaş yavaş katı besinlere bırakıyor. Bebeğinizin kendi kendini besleme isteğini bu aylarda görebilirsiniz. Size düşen görev, bebeğinize birbirinden farklı besinleri sunmak oluyor. Çeşitliliği artırın ve bebeğinizin kendi kendisini beslemesine izin verin. Bebeğiniz sunduğunuz yiyeceği yiyemiyor ve sinirleniyor ise ona ancak o zaman yardım edin. Her bebeğin diş çıkarma zamanı farklı zamanda başlıyor. Bebeğiniz diş çıkarmaya başladıysa besinlerin kıvamını doğru ayarlamanız önemli. Bu dönemde bebeğinize püre kıvamında bir besin ve kaşık vererek kendisini besleme serüvenine tanık olabilirsiniz. Daha fazlası için aşağıdaki önerilere bakabilirsiniz.

• Bu dönemde bebeğinize yiyeceği miktarı belirlemesine izin verin. Amaç doygunluk değil bebeğinizin yeni besinlerle tanışmasını sağlamak.
• Daha fazla katı besinle beslenmeye başladığından dışkılama düzeni farklılaşabilir.
• Bebeğiniz bir yiyeceğe karşı başını çeviriyor ve yemek istemiyorsa bebeğinize ısrarcı olmayın.
• Bebeğiniz çiğneme ve yutma becerilerini öğreniyor olabilir ancak yemeğe karşı çok heyecanlandığında çiğnemeyi unutabileceğini unutmayın ve bebeğinizi gözlemleyin.

8 Aylık Bebek Kahvaltısı (Örnek)

• 1 yemek kaşığı beyaz peynir
• 1 tatlı kaşığı pekmez
• 1 adet tam buğday ekmek içi
• Ihlamur

Öneri: Bebeğinize bu yiyecekleri blenderize edilmiş şekilde değil ayrı ayrı vererek yiyeceklerin tatlarını keşfetmesine izin verin.

Öğle yemeği

• 100 g dana kıyma
• 1 adet soğan
• 1 adet kabak
• 1 adet havuç
• 1 adet domates

Kabak ve soğan ve havuçları küçük küçük doğrayın. Domatesleri rendeleyin. Soğan ve kıymayı ocakta orta ateşte kavurun. Havuçları tencereye atın. Biraz piştikten sonra kabakları ve domatesi ekleyin. Kısık ateşte pişirin.

Öneri: Bebeğinizin önüne bir kapta ılıttığınız 2-3 yemek kaşığı yemeği ve bir kaşık koyun. Kendini beslemesine izin verin. Yemeğini yiyemiyor, sinirleniyor ve yutmayı unutuyorsa bebeğinize o zaman yardım edin.

9-12 Aylık Bebek Beslenmesi

Bebeğiniz doğduğu andan bu yana ilk besini her zaman anne sütü veya doktorunuzun verdiği formulalar oldu. 9. Aydan itibaren bebeğinizin beslenmesini ilk olarak besinler ikincil olarak anne sütü şekilde düzenleyebilirsiniz. Bebeğinizin kendisini besleme yeteneğinin 10. ayında hızlı bir yükselişe geçeceğini söyleyebiliriz. Bebeğinizin 10. Ayında, beş temel besin grubunu bulunduran dengeli öğünler sunabilmeniz çok önemli. Bebeğinizin dişleri çıkmaya devam ediyor. Çiğneme becerisi kazandıkça sunabileceğiniz besinlerin çeşidi artıyor.

0-1 yaş bebekler için dikkat edilmesi gereken besinler:

• İnek Sütü: İçeriğinde bulunan alerjen madde ile bebeğinizi huzursuz edebiliyor, demir eksikliğine neden olabiliyor. ‘’1 yaşına kadar inek sütü verilmemeli’’ mantığı buradan geliyor.
• Paketli yiyecekler: Hazır meyve suları, tatlandırıcı içeren paketli tatlılar, katkı maddesi ve koruyucu içeriği olan ürünler verilmemelidir.
• Şeker: Şeker pancarından elde edilen şeker vücuda enerji sağlıyor. Başka bir besin ögesini bulundurmadığından şekeri boş kalori olarak görebiliriz. Bu nedenle bebeğinizin şeker yerine pekmez kullanılması daha doğru olacaktır. Şeker kullanımı ilerde oluşabilecek diş çürüklerine ve şişmanlığa neden olabilir.
• Bal: Bal Clostridium botulinum sporlarını bulunduruyor. Mide asiditesi düşük olan bebekler bu sporları etkisiz hale getiremez. Bu nedenle 1 yaşından küçük çocuklar bal tüketmemelidir. Bal kavanozlarının üzerinde yazan ‘’1 yaşından küçük çocuklar tüketmemelidir.’’ ibaresi buradan gelir.
• Konserveler: Evden ya da dışardan aldığın fark etmez. Konserveler de clostridium botulinum sporları bulundurabilir. Bunu tolere edemeyen bebeklere 1 yaşına kadar konserve de verilmemelidir.
• Bitki Çayları: Bitki çayları bazı farmakolojik ajanlar içeriyor ve bitki çaylarının bebekler üzerindeki etkisi ile ilgili yeterince çalışma bulunmuyor. 1 yaşını geçene kadar bebeğinize bitki çayı vermeniz çok da mantıklı görünmüyor.
• Şarküteri: Yapılan araştırmalar şarküteri ürünlerinde bulunan nitrit ve nitrat maddelerinin kolon kanseri riskini artırdığını göstermektedir. Aynı zamanda bu ürünler yüksek tuz ve doymuş yağ içeriğiyle bebeğinize vermemeniz gereken gıdalar arasında yer alıyor.
• Kuruyemişler: Kuruyemişler tane besin olma özelliği ile bebeğinizin çiğneme becerisine orantılı olarak verilmelidir. Boğulma tehlikesine karşı bebeğinize 1 yaşına kadar kuruyemiş vermemelisiniz.
• Karaciğer: Sakatatlar hayvanların taşıdığı virüslerin insana geçmesi için iyi bir kaynaktır. Ancak Yüksek protein, düşük yağ içeriği ile temiz olduğuna güvendiğiniz hayvandan gelen karaciğeri 1 yaşından sonra az miktarda verebilirsiniz.

9-12 aylık bebeğin günlük beslenme tablosu

• Uyanış: Anne sütü veya formulanın bir kapta veya biberonda verilmesi
• 9-12 Aylık Bebek Kahvaltısı: 60 ml şekersiz kahvaltılık gevrek, ½ muz, 115 ml anne sütü
• Ara öğün: 2-3 yemek kaşığı elma, parmak şeklinde kesilmiş 2 yemek kaşığı havuç, bebeğinizin isteğine göre 1-2 yudum su
• Öğlen öğünü: 2 yemek kaşığı nohut ezmesi,115 ml anne sütü
• Ara öğün: 2-3 yemek kaşığı elma, parmak şeklinde kesilmiş 2 yemek kaşığı havuç, bebeğinizin isteğine göre 1-2 yudum su
• Akşam öğünü: 4 yemek kaşığı etli bulgurlu sebze yemeği
• Uyumadan önce: Anne sütü

Bu modelleme bebeğinizin beslenme planını hazırlamanızda yardımcı olmak için planlanmıştır. Her bebeğin ihtiyaçları ve doygunluk düzeyi farklı olabilir. Bebeğinizi gözlemleyin. Bir yiyeceği sevmiyorsa ona o anda ısrarcı olmayın. O yiyeceği daha sonra tekrardan bebeğinize vermeyi deneyin.

Raysa Büyükbahar Uzunyol, M.Sc, RD
Pınar Batmaz, Stj. Diyetisyen

Klinik ve Sporcu Beslenme Uzmanı Raysa Büyükbahar Uzunyol’un hazırladığı “Bebeklerde Ek Gıdaya Geçiş Tablosu” yazısını da okumanızı tavsiye ederiz.