Küçük Yaşta Yabancı Dil Öğrenmek

Ebeveynler küçük çocuklarına iki dili birden öğretmek konusunda kaygılar yaşayabilmektedir. Çocuk eğer iki dili birden öğrenmeye çalışırsa dil gelişiminde bir yavaşlama olur mu? Çocukların iki dili birden öğrenmesi faydalı mı zararlı mıdır? gibi sorular akılları meşgul edebilmektedir. Bu yazıda bu soruları yanıtlamaya çalıştım.

Çocuk aynı anda iki dili birden öğrenebilir mi?

Bizi diğer canlılardan ayıran belki de en önemli özellik dildir. Üç temel dil alanı olan dilsel ifade, dilin anlaşılması ve kelimelerin tanınması beynin sol hemisferinde bulunur, sağ hemisfer ise konuşanın kim olduğunu ayırt etmek, dildeki ritim, vurgu ve ses unsurlarını algılamak gibi görevlerden sorumludur. Söylenen şeyin ne olduğunu algılayan sol hemisfer, nasıl söylendiğini algılayan ise sağ hemisferdir. Psikolinguistik Kuram’a göre, bebek biyolojik olarak dili öğrenmeye hazır halde doğar, gerekli olan tek şey dışsal uyarımdır yani sosyalleşebileceği bir ortamdır. Bunu ilk olarak anne ve baba bebekle konuşarak sağlar. Bebekler yeni doğduklarında herhangi bir dildeki farklı fonemleri/sesbirimlerini ayrıştırabilir durumdadır, bu o dili bilmeyen yetişkinlerin yapamadığı bir yetidir. Bebeklerin doğuştan getirmiş olduğu bu yeti aslında dünyadaki her dili öğrenebilecek kapasite ile doğduklarını göstermektedir yani bebek birden fazla dili aynı anda öğrenebilir durumdadır.

Çocuklar iki farklı dilde nasıl uzmanlaşır?

Bebekler doğumdan birkaç gün sonra, ses anlamında anadillerini diğer dillerden ayırabilir duruma gelirler. Doğumdan itibaren bebekler bakım verenlerinin konuştuğu dil veya dillere maruz kalır ve maruz kaldığı dil/dillerdeki sesleri benimsemeye başlar. Bu sebeple, doğuştan sahip olduğu her dildeki sesbirimlerini ayrıştırma yetisini yavaş yavaş kaybeder ve yalnızca aşina olduğu diller konusunda gelişim gösterir. Araştırmalar küçük çocuğun beyninin sadece tek bir dili öğrenmeye programlı olmadığını göstermektedir. İki dili aynı anda öğrenen çocuk yalnızca bir dil öğrenen çocuk ile aynı süreçlerden aynı hızla geçmektedir. Her iki çocuk da hemen hemen aynı zamanlarda konuşma ya ve cümle kurmaya başlamaktadır.

Üye olun çocuk gelişiminde size rehberlik edelim!

Doğumdan itibaren çocuğunuzun gelişimine göre günlük eğitim planı

Uzmanların hazırladığı 2.500’den fazla eğitici oyun

Uzmanlarla seminerler

Uzmanlara danışma

Üye Ol

Henüz konuşmaya başlamamış bir bebekle iki dille iletişime geçmek çocuğun dil gelişimi açısından zararlı olur mu? Konuşmasını geciktirir mi?

Çocukların doğumdan itibaren iki dili aynı anda öğrenmesi konusunda iki farklı hipotez bulunmaktadır:

• Birincisi, bölünmez dil hipotezidir. Bu hipoteze göre, çocuklar öğrendikleri iki farklı dili aynı dil zannetmektedirler. Çocukların iki farklı dilden sözcükleri aynı cümlede kullanmaları ise bunu kanıtlar niteliktedir. Çocuklar ancak 3 yaşından itibaren bu iki dilin farklı diller olduğunu kavramaktadır. Bölünmez dil hipotezi, çocuklara ikinci dili 3 yaştan sonra öğretmenin daha az karmaşaya yol açacağını savunmaktadır.
• İkinci hipotez ise, farklılaşan dil hipotezidir. Bu hipotez diğer hipotez gibi çocukların iki farklı dilden sözcükleri aynı cümlede kullanabildiğini fakat bunu her iki dilin gramer kurallarına uyumlu şekilde yaptıklarından bahsetmektedir. İki farklı dil ile büyüyen çocuklarla bu iki dilden hangisiyle konuşulursa, çocuk o dilden yanıt vermektedir. Farklılaşan dil hipotezi bu durumu çocuğun iki farklı dili ayrıştırabilmesi olarak yorumlamaktadır. Yapılan bir araştırmaya göre hem işaret dili hem Fransızca veya hem Fransızca hem İngilizce dilini aynı anda öğrenen küçük çocuklar yalnızca bir dil öğrenen çocuklarla karşılaştırıldığında herhangi bir dil gecikmesi yaşamadıkları gözlemlenmiştir. Yapılan başka araştırmalarda, tek dil öğrenen veya iki dili aynı anda öğrenen 3 yaş altı çocuklarda belirgin bir dil gelişimi farkı bulunamamıştır. Aynı zamanda, çocuklar sadece bir dil bilen yetişkinlerle konuşurken özellikle yetişkinin bildiği dil ile konuşmaktadırlar, bu da aslında çocukların dilleri birbirinden ayrıştırdığını göstermektedir.

Bu bulgular, farklılaşan dil hipotezini ve çocukların aynı anda iki dil öğrenmesinde bir sakınca olmadığını kanıtlar niteliktedir.

Küçük yaşta yabancu dil öğrenmenin zararları var mıdır?

Bahsedilmiş olduğu üzere, iki dili aynı anda öğrenmenin zararları bulunmamaktadır. Çocuk yabancı bir dil öğrenirken diğer dili unutmamaktadır. Önemli olan, öğretilmek istenen dillerin yeterli düzeyde çocuğa sunulmasıdır. Eğer çocuğun sahip olduğu bir dominant dil varsa ve üstüne ikinci bir dil öğretilmek isteniyorsa, çocuk dominant dil ile konuştuğunda ketlenmemelidir, çocuğa asıl zararı bu verir.

Faydaları nelerdir?

• Erken yaşta iki dil birden öğrenen çocukların beyin nöronları arasında daha fazla bağlantı kurulur, bu durum ilerde yaş sebebiyle oluşabilecek demans gibi bilişsel yavaşlamalara engel olabilir.
• Erken yaşta öğrenilen iki farklı dil, bilişsel yetileri geliştirir. İki farklı dile sahip olan çocukların bir dilden diğerine aktif olarak geçmesi gerekmektedir. Bir dili inhibe ederken diğer dili aktive etmek bilişsel bir yetidir. Bu bilişsel yetiyi erken yaşta kazanan çocuklar, aynı bilişsel yetinin kullanılması gereken alanlarda tek dil öğrenen çocuklara göre daha başarılı olabilmektedirler. Buna örnek olarak, iki dile sahip küçük çocuklar belirsiz/iki anlamlı olan resimlerde tek bir görüntüyü değil iki görüntüyü birden algılayabilmektedir. Bu yeti normalde 5 yaştan sonra gelişen bir bilişsel yetidir. Bu yetinin iki dile sahip çocuklarda erken bir yaşta var olmasının sebebi, bu çocukların bir görsel algıyı inhibe ederken diğerini aktive edebilmeleridir, tıpkı bir dili inhibe edip diğerini aktive ettikleri gibi. İki dili aynı anda öğrenme sayesinde erken yaşta kazanılan bu yeti, başka bilişsel alanlarda da kendini gösterebilmektedir, örneğin, problem çözmede yetkinlik ve yaratıcılık gibi.
• İki dili birden küçük yaşta öğrenmenin sosyal açıdan da faydaları bulunmaktadır: Eğer çocuğun anneanne, dede, kuzen gibi akrabaları anne/babanın mensup olduğu yabancı bir memlekette yaşıyorsa çocuk onlarla daha rahat iletişime geçebilir. Çocuk o memleketten de arkadaşlar edinebilir, her iki milletin kültürünü de içselleştirebilir ve bakış açısı gelişebilir.

Anne veya baba yabancı ise çocukla hangi dili kullanmalı?

Yukarda bahsedildiği gibi çocuğun iki dili aynı anda öğrenmesinde bir sakınca yoktur, bu sebeple eğer anne baba tercih ederse her iki dili de çocuklarına aynı anda öğretebilirler. Çocuk iki dile birden sahip olsa da okulda veya başka bir ortamda onunla hangi dil ile konuşulursa o da o dil ile yanıt verecektir.

Küçük yaşta yabancı dil öğretmek isteyen anne babalar nasıl bir yol izlemeli?

• Eğer yeni kelimeler tanıdık kelimelerden hemen önce veya hemen sonra gelirse bebeğin bu yeni kelimeyi daha çabuk öğrendiği bulunmuştur yani tanıdık kelime beynin yeni kelimeyi kelime dağarcığına katması için bir nevi iskele görevi görmektedir. Bu sebeple, anne babalar herhangi bir dilde yeni bir kelime öğretirken bu yeni kelimenin öncesine veya sonrasına bebeğin bildiği bir kelimeyi koyabilirler. Bu bilinen kelime bebeğin kendi ismi veya anne, baba gibi tanıdık kelimeler olabilir, örneğin, “Al bakalım oyuncağını.” demek yerine “Al bakalım oyuncağını Ayşe.” demek bebeğin oyuncak kelimesini daha çabuk öğrenmesini sağlar.
• Çocuğun her iki dili de duyabileceği ve konuşabileceği ortamlar yaratmak önemlidir. Kitap bu konuda önemli bir araçtır, çocuğa her iki dilde de kitaplar okunabilir ve üstüne konuşulabilir. Kitaplardaki resimler işaret edilerek her iki dilde de ne anlama geldikleri söylenebilir. Şarkılar da işitsel bir araç olarak dili öğrenmeyi kolaylaştırır, her iki dilde de şarkılar dinlenip beraber söylenebilir. Aynı zamanda, yabancı dilde çizgi filmler de çocukla beraber izlenebilir.

Hangi çocukların küçük yaşta yabancı dil öğrenmesi uygundur?

Araştırmalara göre, her çocuğun birden fazla dili öğrenme kapasitesi bulunmaktadır. Tabii ki her çocuk aynı hızda iki dili birden öğrenemeyebilir çünkü her çocuk biriciktir, öğrenme hızları ve şekilleri değişiklik gösterebilir.

Yabancı dil hangi çocuklar için tavsiye edilmez?

Genellikle, çocuğun bir iletişim problemi varsa aileler çocuğa ikinci bir dil öğretmekten kaçınmaktadır. Aslında bu tercihin bilimsel bir altyapısı bulunmamaktadır. Down sendromlu veya otizmli çocuklarda aynı anda iki dili birden öğrenebilmektedir. Down sendromlu çocuklar iki dili birden öğrenirken dil gelişimlerinde bir yavaşlama bulunmamıştır.

Yararlanılan Kaynaklar:

Carter, R. (2013). Beyin Kitabı: Beynin Yapısı, Görevi ve Bozuklukları Üzerine Resimli Bir Rehber. G. Kayacı (Çev.). Alfa Yayıncılık.

Ergin, T. (2020). Bilişsel Gelişim. H. Ergin, S. A. Köseoğlu (Ed.), Gelişim Psikolojisi içinde (103-142). Nobel Akademik Yayıncılık.

Gorman, B. K. & Consalvi, J. (2011). Can Special Needs Children be Bilingual? LinguaHealth YouTube Channel.

Lightfoot, C., Cole, M. & Cole, S. R. (2012). The Development of Children. Worth Publishers.

Montreal Children’s Hospital, McGill University Health Centre. Can a young child learn two languages at the same time?

Uzmanlarımız ÇocukluDünya Premium Üyelerinin sorularını cevaplıyor. Siz de üye olup, soru sorabilirsiniz.

14 aylık çocuklar için bilingual eğitim önerileri

Eğitim Danışmanı, Pedagog Prof. Dr. Norma RAZON: 14 aylık bir çocuğa 2. bir dili öğretecek olanın kim olduğu önemli.

• Bugüne kadar anne ve baba çocukla Türkçe konuşmuşsa, Türkçe devam etmelerini öneririm.
• Yeni bir bakıcı gelecekse ve o bir yabancı dil konuşacaksa, çocukla sadece bakıcı o yabancı dili konuşacaksa, sorun yok yeter ki başta iletişim kurmalarına yardımcı olun.
• Anne ve baba bugüne kadar Türkçe konuşmuşsa şimdi biri bir yabancı dil konuşmak istiyorsa, bu değişiklik çocuğun kafasını karıştırabilir, konuşmasını ve iletişimini olumsuz etkileyebilir.
• Başta bu değişikliği oyun şeklinde denemek duruma göre ilerlemek doğru olur.